4-mavzu. Siyosiy tizim

4-MAVZU. SIYOSIY TIZIM
Reja:
1.“Siyosiy tizim” tushunchasi, mohiyati va tarkibi
2.Siyosiy tizimning vazifalari va turlari
3.Hozirgi O‘zbekiston siyosiy tizimining o‘ziga xos xususiyatlari
“Siyosiy tizim” tushunchasi, mohiyati va tarkibi
Hozirgi zamon siyosatshunoslik fanida siyosatni sistemali tahlil qilish muhim o‘rin tutadi. Bunda so‘z jamiyatning siyosiy hayotini o‘ziga xos qonunlari va rivojlanish xususiyatlariga ega bo‘lgan qandaydir yaxlit tizim sifatida tasavvur qilish to‘g‘risida bormoqda. Bu qonunlarni bilish siyosatni chuqur tushunish imkonini beradi, jamiyat boshqaruvini takomillashtirish, uning rivojlanishini oldindan aytish uchun zarur nazariy asos yaratadi.
Siyosatda sistemali yondashuvning mohiyati va ahamiyati shundaki, u «siyosat» tushunchasini qandaydir yaxlitliklar, tizimlar, maydonlar sifatida shakllantirishga imkon beradi, uning atrof-muhit bilan o‘zaro ta’sirini turli usullar orqali tahlil qilishga, siyosatni aynan kishilarning faoliyati va xulq-atvorlari tizimi sifatida tasavvur etishga imkon beradi.
Avvalo, jamiyatning siyosiy tizimiga ta’rif berishdan oldin, tizim nima ekanligini oydinlashtirib olish kerak. Tizim ma’lum aloqa tufayli birlashgan elementlar yig‘indisini ifoda etadi. Siyosiy tizim esa, siyosiy hokimiyatlar bilan aloqador bo‘lgan elementlarni o‘zida birlashtiradi. Siyosiy tizim jamiyatning maqsad va vazifalarini aniqlash, jamiyat tizimidagi elementlarni birlashtirish va mavjud imkoniyatlarni amalga oshirishga safarbar qiluvchi mexanizmdir. Demak, jamiyatning siyosiy tizimi siyosiy hokimiyatni shakllantiruvchi va amalga oshiruvchi vositalari bo‘lgan davlat, davlat tashkilotlari va munosabatlarning yig‘indisi.
Uning mohiyati quyidagi vazifalarida o‘z ifodasini topadi. Siyosiy tizim o‘zida jamiyatning iqtisodiy, ijtimoiy va milliy tuzilmalarini, demografik jarayonlarni, aholining ma’lumot darajasi, ijtimoiy ong holatini, ma’naviy va ma’rifiy hayotni, xalqaro ahvolni aks ettiradi. Siyosiy tizim orqali manfaatlarning asosiy guruhlari aniqlanadi. Masalan, hozirgi sharoitda, fikrimizcha, jamiyatimizning siyosiy tizimi oldida eng murakkabi bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o‘tishda turli manfaatlar muvozanatini to‘g‘ri aniqlab olish vazifasi bo‘lishi mumkin.
Siyosiy tizim muvofiqlashtirish va yaxlit holga keltirish vazifalarini ham bajaradi. Siyosiy tizimni barqarorlashtirishni ta’minlash uchun siyosiy hayot ishtirokchilari manfaatlarining, ular o‘rtasida vujudga keladigan ziddiyatlarni hisobga olib, jamiyatdagi mavjud ijtimoiy guruhlar, kuchlarni, shuningdek, tashkilotlar va harakatlar manfaatlarini birlashtiradi.
Siyosiy tizim jamiyatda hokimiyat va boshqaruvni shakllantirish va amalda ro‘yobga chiqarish bilan bog‘liq munosabatlar, harakatlar yig‘indisidan iborat.
Siyosiy tizimning jamiyatni boshqa tizimlaridan qanday farqi bor?