4-mavzu. Siyosiy tizim

Birinchidan, bu farq uning doirasida qabul qilinadigan qarorlarning butun jamiyat uchun majburiyligini anglatadi. 

Ikkinchidan, uning ijtimoiy muhit va avvalo jamiyatning ijtimoiy – iqtisodiy tuzilmasi bilan bog‘lanib ketganligidir. 

Uchinchidan, siyosiy tizimning mustaqil tarzda faoliyat yuritishidadir.
Siyosiy tizim siyosat sub’ektlari o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirning aniq tarixiy shakllarini o‘zida aks ettiradiki, bu ular majmuini vujuda keltiradi, siyosiy faoliyatni belgilangan chegaralarda tartibga soladi, rasmiylashtiradi va yakunlaydi. Jamiyatning siyosiy tizimi - bu siyosiy, ijtimoiy, yuridik, mafkuraviy, madaniy me’yorlarga, tarixiy an’analar va muayyan jamiyat siyosiy rejimining ko‘rsatmalariga bo‘ysunadigan siyosiy institutlar, xizmatlar, munosabatlar, jarayonlar, jamiyat siyosiy tashkiloti tamoyillarining yaxlit, tartibga solingan majmui.
Hozirgi kunda dunyoning ko‘plab mamlakatlarida amalda bo‘lgan turli-tuman ijtimoiy tizimlar, birinchi navbatda, ularga xos siyosiy tuzilmalarning xarakteriga ko‘ra farqlanadi.
Siyosiy tizimlarni tadqiq etish siyosiy hayotning turli tomonlarini ilmiy-nazariy ko‘rib chiqishdan boshlab, tushuncha va ta’riflarni empirik-sotsiologik tadqiqotlar ta’sirida ishlab chiqishga o‘tishni ta’minlaydi. Siyosiy tizimlar nazariyasini o‘zlashtirish rahbar kadrlarni tayyorlash uchun muhim metodologik va nazariy ahamiyatga ega, chunki bu ularni hozirga muammolarni tushunishga ilmiy yovdashuv bilan qurollantiradi.
Siyosiy tizim jamiyatning sinflarga bo‘linishi va davlatning paydo bo‘lishi jarayonida vujudga keladi. Davlat asosida birlashgan jamiyatning taraqqiyoti davomida siyosiy tizim yanada murakkab va ko‘p tarmokli ko‘rinish oladi. Shuning uchun uning tuzilishi, ishlash tartibi hamisha jamiyatning iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy-axlokiy rivojlanish darajasi, shuningdek bir qator xalqaro, geografik va boshqa omillar bi lan belgilanadigan aniq tarixiy xususiyatga ega bo‘ladi.
Siyosiy tizim uzoq muddat mobaynida rivojlanishi (AQSH, Buyuk Britaniya) ham, shu bilan birga tezda, inqilobiy ravishda o‘zgarishi ham mumkin (sobiq SSSR, Sharqiy Evropa mamlakatlari). Bu jamiyat a’zolarining ijtimoiy-siyosiy faolligi, ularning siyosiy madaniyati darajasiga bog‘liq bo‘ladi. «Mamlakatimizda amalda davlat boshqaruvi tizimi tarkib topdi. Davlatimizda qonun chiqaruvchi oliy organ — Oliy Majlis bor, saylab qo‘yiladigan mahalliy vakolatli organlar- Kengashlar bor, Prezident bor, Bosh vazir, Bosh vazir o‘rinbosarlari bor, tegishli vakolatga ega bo‘lgan vazirlar va mahkamalar rahbarlari bor. Tarkibi, ana shu tizimning hammasi, undagi har bir hokimiyat tuzilmasi o‘z vazifalarini aniq bajarishi va yagona pirovard maqsadni - xalq irodasi va umidlarini ruyobga chiqarishni ko‘zlab ishlashi kerak»²⁶.
Bu tizimning samarali ishlashi uchun quyidagilar zarur: 

•