4-Мавзу. Талаб ва таклифнинг ўзаро таъсири: бозор мувозанати

4-Мавзу. Талаб ва таклифнинг ўзаро таъсири: бозор мувозанати

• Режа:
• 1. Бозор мувозанати ва мувозанатли нарх.
• 2. Талаб ва таклиф ўзгаришининг бозор мувозанатига таъсири.
• 3. Максимал ва минимал нархлар.
• 4. Истеъмолчи ва ишлаб чиқарувчи ютуғи.

1. Ҳар қандай бозорда нарх, харидлар ва сотувлар ҳажми талаб ва таклифнинг ўзаро муносабати орқали ўрнатилади. Буни қуйидаги жадвал орқали кўриб чиқамиз:

Нарх, сўм/кг.	Талаб ҳажми (Qd), тонна	Таклиф ҳажми (Qs), тонна	Фарқи, тонна	Нархдаги ўзгариш
3000	220	160	60	ошади
3200	210	180	30	ошади
3400	200	200	-	мувозанатда
3600	190	210	20	пасаяди

• Гуручга бўлган талаб ва таклиф параметрлари:

• 1. Бозор мувозанати ва мувозанатли нарх

Арзон нархларда талаб ҳажми таклиф ҳажмидан кўп бўлади: истеъмолчилар сотувчилар таклиф қилганидан кўпроқ гуруч сотиб олишни хоҳлашади. Талаб ҳажмининг таклиф ҳажмидан ошиши гуручга бўлган ортиқча талабнинг вужудга келишига сабаб бўлади. Агар нарх бир кг учун 3000 сўм даражасида қатъий ушлаб турилганда, бозорда гуруч танқислиги вужудга келган бўлур эди. Истеъмолчилар ўзлари хоҳлаган миқдордаги гуручни харид қилиш имкониятига эга бўлмасдилар. Юқори нархларда талаб ҳажми таклиф ҳажмидан кам бўлади: сотувчилар кўп ҳажмдаги гуручни сотишни истайдилар, аммо харидорлар қиммат нархларда кўп гуруч харид қилишни хоҳламайдилар. Агар бозорда таклиф ҳажми талаб ҳажмидан ошиб кетса, товарнинг ортиқча таклифи вужудга келади. Агар нарх юқори даражада (3600 сўм/кг.) ушлаб турилганда, бозорда ортиқча гуруч таклифи кузатилган бўлур эди ва сотувчилар ихтиёрларидаги барча гуручни сотиш учун харидор топа олмаган бўлур эдилар.