4-mavzu. Transport xizmatlarni bron qilishning asosiy tizimlari. Ma’ruza mashg’uloti rejasi

Bronlash – biror kimsa yoki narsa uchun atab, band qilib qo‘yish 
demakdir. 
Bugungi kunda jahonda to‘rtta global (dunyo miqyosida) bronlash 
tizimi (Global Distribution Systems – GDS) mavjud. Bular: 

---

➢ Amadeus, 
➢ Galileo, 
➢ Sabre 
➢ Worldspan. 
Ular jami mehmonxonalar bozorining 90% dan ko‘prog‘ini qamrab 
olgan. Ularning terminallari yer yuzidagi 400 mingdan ortiq turistik 
agentliklarda o‘rnatilgan. Bu tizimlar «oltin to‘rtlik» deb atalishi bejiz emas. 
Jahon mehmonxona bozorining qolgan bir necha foizi mintaqaviy bronlash 
tizimlariga va yuqorida zikr etilgan tizimlarga qo‘shilish arafasida turgan 
tizimlarga tegishli. 
Bronlash tizimlari bilan ishlashning universal resepti mavjud emas, shu bois 
har bir muayyan mehmonxona uchun mijozlarning strukturaviy tarkibini, narx-
navo siyosatini va h.k.ni mufassal tahlil qilish lozim. 
Har bir GDS, global tizim ekanligiga qaramay, jahonning muayyan qismida 
amal qiladi. Masalan, Amadeus va Galileo eng avvalo, Yevropada, Sabre va 
Worldspan esa – Amerikada faoliyat ko‘rsatadi. Sahara tizimi MDH 
mamlakatlarida hamda Afrika va Yaqin Sharqning ba’zi bir mamlakatlarida 
tarqalgan. 
Mustaqil mehmonxonalar uchun global miqyosidagi bronlash tizimlari bilan 
ishlashning bir necha variantlari mavjud: 
➢ 
bir yoki bir nechta bronlash tizimlarining terminallarini o‘zida 
o‘rnatish va mustaqil ishlash; 
➢ 
bunday xizmatlar ko‘rsatishga ixtisoslashgan vositachi kompaniya 
bilan shartnoma tuzish; 
➢ 
dunyo miqyosidagi bronlash tizimlari bilan ishlaydigan yirik 
turoperator bilan shartnoma tuzish. 
Mehmonxonada o‘z GDS terminallarini o‘rnatish eng murakkab va qimmat 
yechimdir. Uni amalga oshirish uchun mehmonxona bronlash tizimlari bilan 
shartnomalar tuzishi, aloqa tarmoqlarini o‘tkazishi, kerakli asbob-uskunalarni 
o‘rnatishi, xodimlarga ularda ishlashni o‘rgatishi va boshqa ko‘plab shunga 
o‘xshash ishlarni amalga oshirishi lozim. 
Qilingan sarf-xarajatlar yaqin kelajakda o‘zini oqlashi uchun GDSdan 
muttasil ravishda ko‘plab buyurtmalar olish lozim. Binobarin, bunday yondashuv 
faqat o‘z mehmonxonalar tizimiga ega bo‘lgan mehmonxonalar tarmoqlari uchun 
o‘rinlidir. Shu bois GDS bilan mustaqil mehmonxonalarning ishlash holatlari 
deyarli ma’lum emas. 
Vositachi kompaniya (provayder) orqali ishlash ancha yengil va arzondir. 
Bundan tashqari, qoida tariqasida, maxsus asbob-uskunalar o‘rnatish, maxsus 
ajratilgan aloqa tarmoqlarini o‘tkazish va mehmonxonaga xos bo‘lmagan boshqa 
funksiyalarni bajarish talab etilmaydi. Mehmonxonani, uning nomerlarini, 
narxlarni mufassal tavsiflovchi so‘rovnomani to‘ldirish va bronlashga tasdiqnoma 
kelishini (odatda faks orqali) ko‘tish kifoyadir. 
Provayder xizmatlari haqi bir yilda bir necha yuz dollardan bir necha ming 
dollarga yetishi mumkin. Har bir sof (ya’ni amalga oshirilgan va bekor 
qilinmagan) bronlash uchun qayd etilgan haq (taxminan 10 AQSH dollari) olinadi. 

---

Vositachi kompaniya funksiyasiga (tegishincha mehmonxona harajatlariga ham) 
bronlashni amalga oshiruvchi turistik agentlarga vositachilik haqi to‘lash kiradi. 
Vositachilik haqi miqdorini har bir mehmonxona har xil belgilaydi. Odatda uning 
miqdori bronlash summasining 10% ni tashkil qiladi.