4-tamoyilga binoan, ishlab chiqarishni ekologiyazatsiyalash, y a’ni

Energetik resurslar
Oxirgi yillarda insoniyat jamiyati energiyaga bo'lgan ehtiyojlarini 
keskin ortib borishi tufayli energiya inqiroziga duch kelmoqda. Energiya 
inqirozi kelib chiqishining asosiy sabablaridan biri neft va gazdan 
beayov foydalanilayotgandir. Asrimizning boshida D.I.Mendeleev -
«Neftni yoqish, pulni yoqish demakdir», - deb ogohlantirgan edi. Heft 
kimyo sanoatining eng asosiy xomashyosidir va uning miqdori 
shaklangandir. Uzoq vaqt davomida yaqin sharq mamlakatlarida katta
35

---

neft konlarini topilganligi arzon ishchi kuchining borligi tufayli undan 
arzon xomashyo sifatida foydalanib kelindi. Energiyaning arzonligi 
tufayli neftdan foydalanish sur’ati juda keskin ortib bordi. Chorak asr 
davomida energiyaga b o ig an ehtiyoj 3 barobar ortdi. Har o ‘n yilda 
energiyadan foydalanish 2 barobar ortib bordi.
Hozirgi kunda energiyaga bo‘lgan ehtiyojni ortib borishi quyidagi 
jadvallarda keltirilgan:
3-jadval.
Yer yuzasida ®i organik voqig‘i resurslari
Yoqilg'i turlari
1970
19K0
1990
2000
2015
Ko‘mir
34,5
30,5
26,4
20
19
Neft
23,8
40,1
37,8
35,0
22
Gaz
8,9
19,7
20,9
22,6
20
Torf, o ‘tin
6,3
3,7
2,8
2,3
2
Yadro ehergiya
—
0,5
8,2
12-15
20-30
Boshqa tur yoqilg‘ilar
6,5
5,6
4,1
3-4
3-5
4-jadval.
Yoqilg‘i turlari
Ishlatilayotganlari
Ishlatilmayotganlari
K o‘mir
550-700
6000-10000
Neft
85-105
350-500
Slanetslardagi neft
—
400-750
Gaz
55-76
250-380
Respublikamizda juda ko‘p yoqilg'i-energetika zaxiralari mavjuddir. 
Masalan, Ko‘kdumoloq gaz - konsentrat zaxiralarida - 143,7 mlrd. 
m3gaz; 54,2 mln. tonna neft; 67,4 mln. tonna kondensat bor bo1 lib, uni 
ishga tushirsak, chetdan keltirayotgan neftni miqdorini 3—4 barobar 
kamaytirish imkonini beradi.
Respublikamiz zaxiralaridagi uglevodorodli xomashyoning umumiy 
miqdori quyidagichadir:
•gaz bo‘yicha - 1828 mlrd. m3 
•kondensat bo'yicha - 136 mln. tonna 
•neft bo‘y ic h a - 103 mln. tonna
36

---

Shuningdek, Respublikamiz hududida zaxiralardagi ko‘miming 
miqdori 3499 mln. tonna b o ‘lgan 20 ta kon aniqlangandir. Asosiy sanoat 
zaxiralari Angren, Sharguy va Boysun konlarida joylashgandir.
Energiya inqirozining asosiy sabablaridan biri energiya - yoqilg‘i 
resurslaridan noratsional va ayovsiz foydalanishdir.
Energiya inqirozidan chiqish uchun eng avvalo, organik yoqilg‘ilami 
yoqish o ‘miga yangi energiya manbalaridan foydalanishga o‘tish 
zarurdir va quyidagi yo‘nalishlarda ishni tashkil qilish zarurdir: