АБАДИЙ ТАНҚИД, АДАБИЁТШУНОСЛИК
4
2022-yil 25-noyabr / № 45 (4704)
2022-yil 25-noyabr / № 45 (4704)
O‘ZBEKISTON ADABIYOTI VA SAN’ATI
СЎЗ ВА ОҲАНГ УЙҒУНЛИГИ
Суратда: Ўзбекистон ва Озарбайжон адиблари. Боку, 1979 йил. Содиқ Маҳкамов олган сурат.
Китобда асосий ўринни ғазал ва мухаммаслар
эгаллаган. Шоирнинг “Осмон имлар мени...”, “Беҳи-
соб деб ўйлама”, “Жаҳон гулзорида мен...”, “Сано-
бар қайда бор...”, “Эй фаластинлик болам...” каби
битиклари табъи худ мухаммас саналади. “Осмон
имлар мени...” мухаммаси беш банддан иборат бў-
либ, барча банддаги қофияланиш
анъанавий, аммо
ана шу анъанавийликда ўзига хослик бор.
Еру осмон ичра чун оворадур
жоним маним,
Гоҳи сокин, гоҳида юз порадир
жоним маним,
Чора изларманки, бас,
бечорадир жоним маним,
Эй ёронлар, кел буён,
деб осмон имлар мени,
Осмон эрмас, ҳаёти жовидон имлар мени...
Рамали мусаммани маҳзуф вазнида битилган бу
мухаммас жоннинг “Ер-у осмон ичра овора”
эканини
ошкор этади. Ўзини англаган шоирнинг бундай сатр-
ларни битиши табиий. Худди шундай йўлда битилган
бошқа бир табъи худ мухаммасда беш бандда ҳам
тўртинчи мисра айнан
такрор келтирилган ва у му-
хаммас сюжетида ечимни, композициясида бутун-
ликни
юзага келтирувчи асосий, ғояни бўрттирув-
чи очқич сатр бўлган. Мухаммасда кибр, жаҳолат,
ёлғончилик, очкўзлик иллатлари ҳажв қилинар экан,
инсон ўткинчи умрни муносиб ўтказиши кераклиги
шеърхонга уқтирилади.
Бу панднинг туркий аруз-
нинг рамали мусаммани маҳзуф вазни оҳанглари
орқали дилга тезроқ етиб бориши табиий:
Do'stlaringiz bilan baham: