49- ma’ruza radiochastota kuchaytirgichlari haqida umumiy tushunchalar

Tranzistorli amplitudaviy cheklagichlar 
Tranzistorli ACHlar bir necha turlarga ega: oddiy, ikki tranzistorli va umumiy 
Re rezistorli, o‘zgaruvchan siljitishli. Oddiy tranzistorli ACH 
Bunday ACH oddiy tranzistorli kuchaytirgichga o‘xshash. Kuchaytirgichdan 
farqli ravishda ACH nochiziqli rejimda ishlaydi, buning uchun E kollektor 
kuchlanishini oddiy kuchaytirgichdan kamroq tanlanadi, U
kir
kuchlanishi etarlicha 
katta amplitudaga ega bo‘ladi. I
k
=f(U
ke
) tranzistorning chiqish xarakteristikalarida 
(10.12-rasm) o‘zgaruvchan tok dinamik xarakteristikasi (yuklama chizig‘i) chizilgan. 
U
kir
ning katta amplitudasidayopilishi va to‘yinishi soxalarining mavjudligi keltirib 
chiqaradigan kollektor tokining ikkiyoklama kesilishi vujudga keladi. 
10.12-rasm 
Bunda Ik tok maksimum va minimum bo‘yicha cheklangan bo‘ladi; rezonansli 
kontur kollektor tokining birinchi garmonikasini ajratadi. 
U
kir 
< U
bo‘s
 (10.11-rasm) bo‘lganida Ik tokning kesilishi vujudga keladi, U
kir
 
kuchlanishining ortishi bilan kollektor toki birinchi garmonikasining ortishi 
sekinlashadi, bu ma’lum chegaralarda U
chik
 chiqish kuchlanishini o‘zgarmas bo‘lishini 
ta’minlaydi. 
Ikki tranzistorli va umumiy Re rezistorli ACH 
Uning sxemasi 10.13-rasmda keltirilgan, ACHning chiqish konturidagi 
kuchlanish VT2 tranzistor Ik chiqish toki birinchi garmonikasi orqali aniqlanadi. Kirish 
kuchlanishlarining (VT1 tranzistorning bazasidagi kuchlanish) turli satxlarida Ik 
tokning diagrammalari 10.14-rasmda keltirilgan. Agar Ukir=0 bo‘lsa, u holda chiqish 
toki i
2
= i
20
 bo‘ladi, Odatda VT1 va VT2 tranzistorlar va ularning ish rejimlari bir xilda 
tanlanadi, shuning uchun i
20
=i
10
bo‘ladi. i20 tok tranzistorlarning boshlanishi 
rejimlariga bog‘liq. Ukir kirish kuchlanishi ortib boradi deb olinsa, ya’ni VT1 
tranzistor bazasidagi musbat potensial ortadi. Bu VT1 tranzistorining yopila 

---

28 
boshlanishiga olib keladi, bunda uning ie1 emitter toki kamayadi. Bu kuchlanish VT1 
va VT2 tranzistorlarni yopuvchi kuchlanishi bo‘lganligi uchun, uning kamayishi VT2 
tranzistorining yanada ochilishini vujudga keltiradi, demak i
e2
 va i
2
 toklar ortadi. i
e2
 tok 
VT1 tranzistorini U
kir
kuchlanishi yopgunga qadar ortadi, bunda i
2 
= i
2max
bo‘ladi. 
Keyin U
kir
kuchlanishining va VT1 bazasidagi (VT1 tranzistor yopik) musbat 
potensialning istalgan ortishida i2 tok o‘zgarmaydi, i
2max
 ga teng ushlab turiladi. YOpik 
VT1 tranzistoridagi i2 tok R3, R4 va Re rezistorlar qarshiliklari orqali aniqlanadi. 
U
kir
 kuchlanishi nolga nisbatan kamaydi deb olsak, ya’ni VT1 tranzistor bazasiga 
manfiy potensial berildi deb xisoblaymiz. Bunda ie1 tok va Ue kuchlanish ortadi, VT2 
tranzistor yopila boshlaydi i
e2
tok kamayadi; VT1 tranzistor bazasidagi manfiy 
potensialning qandaydir qiymatida VT2tranzistor to‘lik yopiladi va i