49- ma’ruza radiochastota kuchaytirgichlari haqida umumiy tushunchalar

 
O‘lchov elementlari 
 
Rostlash tizimlarida o‘lchov elementlari sifatida chastota yoki fazaviy 
detektorlar ishlatiladi. 
CHastotaviy detektorlarda uning chiqimidagi kuchlanish chastotaning o‘z 
nominal qiymatidan o‘zgarib qolgan qiymatining funksiyasi, fazaviy detektorlarida 
esa, ularning chiqimidagi kuchlanish o‘zaro taqqoslanayotgan to‘lqinlarning siljish 
fazalarining funksiyasi bo‘ladi. Bu detektorlarning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri 
ularda tayanch kuchlanishini bo‘lishligidir. Bu tayanch kuchlanishi o‘lchov 
elementlarining etalon chastotasi vazifasini o‘taydi. 
Yuqorida nomlari zikr etilgan detektorlarning asosiy xarakteristikalarini qayta 
yodga tushiramiz. 
- Xarakteristikaning qiyaligi: 
(11.3) 

---

42 
(11.3) ni chastotaviy detektorlarining uzatish funksiyasi deb ataladi. 
Tenglamadagi ni detektor xarakteristikasining ikki ekstremumi orasidagi chastota 
o‘tkazish yo‘li deb ataladi. Bu yo‘l oralig‘ida static xarakteristikani to‘g‘ri chiziqli deb 
qaraladi. Fazaviy detektor xarakteristikasining qiyaligi quyidagicha topiladi. 
 (11.4) 
(11.4) fazaviy detektor elementlarining uzatish funksiyasi bo‘lib xizmat qiladi. 
Fazaviy detektorlarning bu xarakteristikasi π/2 ± 3π/8 oralig‘ida chiziqli deb olinadi. 
Bu uzatish funksiyasini ayrim paytlarda fazaviy uzatish funksiyasi ham ataladi. Lekin 
o‘lchov elementlari CHAR tizimlarida chastotani og‘ishini o‘lchaganligi sababli bu 
uzatish funksiyasini chiqimdagi kuchlanishi chastota og‘ishiga bo‘lgan nisbati deb 
ham qaraladi. CHunki bu funksiya chastotaviy detektorlarning uzatish funksiyasiga 
o‘xshash bo‘ladi.
Filtr 
CHiqimdagi kuchlanishning Yuqori chastotali tashkil etuvchisi geterodinning 
ishchi holatiga salbiy ta’sir etishligi tufayli bu tashkil etuvchini yo‘qotishga harakat 
qilinadi. Bu tashkil etuvchini yo‘qotish uchun filtrlar ishlatiladi. Filtrlar RC zanjiridan 
tashkil topgan bo‘lib, bir yoki ko‘p zvenoli bo‘ladi va ularni quyi chastotali filtrlar deb 
ataladi. 
Quyi chastotali filtrning sxemasi 11.4-rasmda ko‘rsatilgan. 
11.4-rasm. 
O‘zgarmas tok kuchaytirgichlarida rostlash zanjirining yukki filtr vazifasini ham 
bajaradi. Agarda o‘lchov elementining vaqt doimiyligi deyarli katta bo‘lsa CHARning 
inersionlik xossasi RC zvenolariga bog‘liq bo‘lib qoladi. Bu bog‘liqlik rostlovchi 
elementga ham tegishli bo‘ladi. 11.4-rasm.