5 – Leksiya. Absorbciya prosessinin’ teoriyaliq tiykarlari ha’m texnologiуаliq esaрlari

31-Súwret. Suyıq fazanı suwıtıw menen absorciya bóliminiń principiallıq texnologiyalıq sxeması.
1 – absorbciya gazin juwıw úskenesi (PGAB), 2, 5 – vakuum – nasoslar, 3 – basım payda etiwshi bak, 4 – hawa filtrlerin juwıw úskenesi (PVFL), 6 – distillyaciya gazleri suwıtqıshı (XGDS), 7 – kolonna gazlerin ekinshi juwıw úskenesi (PGKL – 2), 8 – separator – tamshı uslaǵısh, 9 – ammonizaciyalanǵan sherebe jıynaw ıdısı (SAR), 10, 12 – suwǵarılıwshı suwıtqıshlar, 11 – rezervuar (fundamenti), 13 – ekinshi absorber (AB-2), 14 – birinshi absorber (AB-1).
PGAB tan 1 keyin hám PVFL dan 4 keyin sherebe PGKL-2 úskenesine 7 hám arı qaray tiykarǵı operaciyaǵa – distillyaciya gazlerinen ammiakti jutıwǵa jiberiledi. Ol eki basqıshta – birinshi absorberde (AB-1) 14 hám ekinshi absorberde (AB-2) 13 ámelge asırıladı. Absorbciyanıń eki basqıshqa iye bolıwı sherebeni aralıq suwıtıw zárúrliginen kelip shıǵadı. Sebebi NH₃ hám CO₂ ler eritilgende hám tásirleskende, sonday-aq distillyaciya gazleri menen kelip túsiwshi suw puwları kondensaciyalanǵanda sherebe qızadı. Birinshi absorberden keyin, 60-65 ºC qa shekem qızǵan sherebe, suwǵarılıwshı suwıtqıshta 12 28-32 ºC qa shekem suwıtıladı, bunnan keyin ol ekinshi absorberge kelip túsedi, bul jerde de shama menen 65 ºC qa shekem qızadı. Sonlıqtan ammoniylastırılǵan sherebe saqlaw ıdısına (SAR) 9 kelip túsiwden aldın, ol suwǵarılıwshı suwıtqıshta 10 ekinshi márte suwıtıladı. Sherebeniń suwǵarılıwshı suwıtqıshqa 12 óz aǵımı menen aǵıp túsiwin támiynlew ushın, ekinshi absorber 13 hám onıń ústinde turǵan úskeneler, postament-rezervuardıń 11 ústine ornatılǵan.
Distillyaciya bóliminen shıqqan gaz dáslep distillyaciya gazleri suwıtqıshın-da (XGDS) 6 suwıtıwshı súw menen suwıtıladı hám qurǵatıladı. Keyin tamshı uslaǵısh-separatordan 8 ótip, sherebege qarama-qarsı aǵımda izbe-iz ekinshi hám birinshi absorberlerden ótedi, bul jerde ammiak derlik tolıǵı menen jutıladı. Ammiak penen birgelikte gazden uglerod qos oksidiniń úlken bólegi jutıladı. Jutılmaǵan gazler PGAB 1 úskenesine ketedi. Distillyaciya gazlerin XGDS 6 úskenesinde suwıtqanda suw puwları kondensaciyalanıp, quramında 150-200 n.ú. ammiak hám uglerod qos oksidi bolǵan kondensattı payda etedi. «Hálsiz suyıqlıq» dep atalıwshı bunday suyıqlıqtan ammiak, bólek qurılmada regeneraciyalanadı. Bunda alınatuǵın, quramında NH₃, CO₂ hám H₂O bolǵan hám 58-60 ºC qa shekem suwıtılǵan gaz, ádette birinshi absorberge kelip túsedi.
Absorbciya bóliminiń barlıq úskenelerinde suyıqlıqlar hám gazler qarama-qarsı aǵım principi boyınsha háreket etedi, bul gazdiń ishinen absorbciyalanıwshı komponentlerdi tolıǵıraq ajıratıp alınıwın támiynleydi.
Joqarı basım ammiaktiń hám uglerod qos oksidiniń jutılıwına ıńǵaylı bolıwına qaramastan, absorbciya bóliminiń PGKL-2 úskenesinen 7 tısqarı, barlıq úskeneleri vakuum astında isleydi. Bul qońsılas bólmelerdi, úskenelerdegi hám truboprovodlardaǵı múmkin bolǵan tıǵız emeslikleri arqalı ammiaktıń shıǵıp ketiwinen qorǵaydı, biraq ekinshi tárepten hawa sorılıwınıń sebebi bolıp xızmet atqaradı. Sonlıqtan PGAB úskenesinen 1 shıǵıwshı gazlerdiń quramında az muǵdarda inert gazler (hawa) boladı. Hár qıylı basımlar astında islewshi hám úskenelerdi bir-biri menen tutastırıwshı, suyıqlıq truboprovodları boylap gazdiń shıǵıp ketiwinen saq bolıw ushın, suyıqlıq bunday úskenelerdiń arasında, gidravlikalıq támbi (zatvor) payda etiwshi – sifonlar arqalı jetkeriledi.
Úskenelerdi korroziyadan saqlaw ushın (AB-1) 14 úskenesine natriy sulfidiniń eritpesi (1 t sodaǵa 1 kg 62 % li Na₂S) qosıladı. Ol uglerod qos oksidi menen tásirlesip H₂S payda etedi.
Na₂S + CO₂ + H₂O Na₂CO₃ + H₂S (36)
Eritpege ótkende, vodorod sulfidi úskeneniń shoyınnan hám polattan islengen beti menen tásirlesip, temir sulfidinen qorǵawshı plenkanı payda etedi. Eger óndiriste ammiaktıń ısırap bolǵan muǵdarın koks gaz zavodlarınıń, quramında H₂S bolǵan ammiak suwı menen qaplaytuǵın bolsa, onda natriy sulfidi kirgizilmeydi.
Gaz hám suyıqlıq birgelikte suwıtılatuǵın absorbciya processiniń sxeması, joqarıda keltirilgen sxemadan tiykarǵı ózgesheligi AB-1 14 úskenesinen keyin suyıqlıq ushın suwǵarılıwshı suwıtqıshtıń joqlıǵı bolıp esaplanadı. Bul sxema boyınsha AB-1 14 úskenesinen shıqqan ammoniylastırılǵan sherebe 60-65 ºC temperaturada dárhal AB-2 úskenesine 13 kelip túsedi, ol bir qatar suwıtıwshı bochkalardan turadı. Bul suwıtqıshlardıń suwıtıwshı trubkaları joqarısınan bólistiriwshi plitalar arqalı AB-1 úskenesinen 14 shıqqan sherebe menen suwǵarıladı, tap usı trubalar aralıq keńisliktiń tómengi tárepinen distillyaciya gazi kóteriledi.
NH₃ hám CO₂ jutılǵanda ajıralıp shıǵatuǵın jıllılıq, trubkalardıń ishinen ótetuǵın suwıtıwshı suw menen sherebeden hám gazden alıp ketiledi. Jıllılıqtı alıp ketiwdiń bunday usılında, AB-2 13 úskenesiniń one boyına suyıqlıqtıń temperaturası 60-65 ºC shamasında uslanadı, bul eritpe hám suwıtıwshı suw arasında temperaturalar ayırmashılıǵınıń ortasha mánisi, suwǵarılıwshı suwıtqıshlarǵa qaraǵanda, joqarı bolıwına imkaniyat jaratadı. Bul óz gezeginde suwǵarılıwshı suwıtqıshlar menen birdey suwıtıw betine hám suwıtıwshı suwdıń sarplanıwına iye bolǵan halda úskeneniń ónimdarlıǵın asırıwǵa imkaniyat jaratadı yamasa úskenelerdiń birdey ónimdarlıǵında suwdıń sarplanıwın yamasa suwıtıw betin kemeytiw imkanın beredi.
Ishki suwıtqıshlarǵa iye absorberler ushın jaqsı tazalanǵan sherebe talap etiledi. Sherebeni aldın-ala tazalaw processiniń buzılıwı absorberdiń suwıtıwshı betiniń pataslanıwına alıp keliwi múmkin. Bul úskeneniń kemshiligi sıpatında trubalardan tamshılaw payda bolǵanda, sherebeniń suw menen suyıltırılıw mumkinligin keltirip ótiwge boladı. Tesilgen trrubalardı almastırıw úskeneni uzaq waqıt dawamında toqtatıp qoyıwdı talap etedi.