5- mavzu Tolali materiallarga yakunlovchi pardoz berish texnologiyalari. Reja

Gazlamalarga gidrofoblik va oleofoblik xossalarini berish. Bunday 
pardoz berish 2 turga bo‘linadi: 
1. Suv o‘tkazmaydigan pardoz (vodonepronitsaemost). 
2. Suvni itaruvchi pardoz (vodoottalkivayushiy). 
Suvni o‘tkazmaydigan pardoz- texnik maqsadda ishlatiladigan gazlamalar, 
masalan palatkalar tikish uchun ishlatiladigan, turli buyumlarning ustini yopishda 
ishlatiladigan brezentlar uchun, parus gazlamalar uchun qo‘llaniladi. Bunday 
pardoz berilgan gazlamaning yuzasi yaxlit plyonka bilan qoplanadi. 
Suvni itaruvchi pardoz- kiyim-kechak uchun ishlatiladigan gazlamalarga (plaxch, 
kurtkalar, sport kiyimlar) va boshqa maishiy maqsadda ishlatiladigan 
gazlamalarga qo‘llaniladi. Bunday pardoz berilgan gazlama sirti yaxlit plyonka 
bilan qoplanmaydi. Bunday gazlama xavoni va suv bug‘larini bemalol o‘tkazadi, 
lekin o‘ziga suv shimmaydi, suvni itarish xossasiga ega.
Gazlama bunday xossaga erishishi uchun unga maxsus preparatlar 
shimdiriladi, lekin bunda gazlama to‘qimalarining teshiklari bekilib qolmaslik 
sharti bajarilishi kerak. 
Gidrofob pardoz berish maqsadida quyidagi preparatlardan foydalanish 
mumkin: 
1. Turli parafinlar emulsiyasi. 
2. Xrom kompleks birikmalari. 
3. Alyuminiyning kompleks birikmalari. 
4. Kremniyorganik birikmalar. 
5. Mochevina va uning hosilalari. 

---

6. Ftorlili birikmalar va x.k. 
 
Mikroorganizmlarga chidamlilik beruvchi pardoz. 
Mikroorganizmlarga chidamsiz tola- bu tabiiy toladir, sun’iy tolalar esa 
ancha chidamli. Ularning ichida faqat lavsan tolasining mikroorganizmlarga 
chidamliligini oshirish xalq xo‘jaligida muxim ahamiyatga ega. Masalan, maxsus 
maqsadda ishlatiladigan gazlamalar- palatkalar uchun, turli maqsadda 
ishlatiladigan brezentlar, plashlar tikiladigan gazlamalar, baliqchilar uchun 
kiyimlar, to‘rlar uchun mikroorganizmlarga qarshi va chirishga qarshi pardoz 
berilishi zarur. Bu bilan ularning ishlash muddati anchaga oshiriladi. 
Mikroorganizmlarga turli griboklar, bakteriyalar-aktinomitsetlar kiradi. Tarkibi
sellyulozali tolalar- griboklarga chidamsiz oqsil tolalar esa (jun, ipak)- 
bakteriyalarga chidamli. Gazlamalarning mikroorganizmlardan himoyasining 2 xil 
usuli bor: 
1. Aktiv usul. 
2. Passiv usul. 
Aktiv usul bo‘yicha- bakteriyatsid va fungitsid preparatlardan foydalaniladi. Bu 
preparatlar mikroorganizmlarning rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi.
Passiv usul bo‘yicha- tola kimyoviy modifikatsiyalanadi. Bunda tola 
mikroorganizmlar ta’siriga chidamli bo‘lib qoladi. Bakteritsid moddalarga og‘ir 
metallarning tuzlari kiradi. Masalan, Zn, Cu, Hg, Ag metallarning tuzlari.
Organik moddalarning ko‘pchiligi ham mikroorganizmlarga qarshi ishlov 
berish uchun ishlatilishi mumkin. Masalan, eng oddiysi- fenol va uning 
birikmalari, salitsil kislota va uning birikmalari. Bu moddalar tolaga uning 
og‘irligiga nisbatan 0,1% miqdorida shimdiriladi. Bundan tashqari tarkibida 
oltingugurt bor bo‘lgan preparatlar ham mikroorganizmlarga chidamlilik beradi. 
Preparatlardagi mikroorganizmlarga chidamlilik beruvchi guruxlar- bu tiokarbonil 
va disulfid guruxlari. 
>C = S - S - S 
tiokarbonil disulfid