Мулкчилик муносабатларининг иқтисодий мазмуни (эгалик қилиш, фойдаланиш ва тасарруф этиш) битта мулк шакли доирасида ҳам рўёбга чиқарилиш усулларига қараб фарқ қилиши мумкин: - ►• мулкчилик меҳнатга мажбур қилиш йўли билан рўёбга чиқарилса қулдор ёкп феодал хусусий мулки вужудга келади;
- ►• мулкчиликни рўёбга чиқариш мулкдорнинг ўз меҳнати ёрдамида амалга оширилса, майда товар ишлаб чиқариш учун характерли хусусий мулк пайдо бўлади;
- ►• мулк объекти ёлланма меҳнатга асосланиб ҳаракатга келтирилса, корпоратив (капиталистик) хусусий мулк пайдо бўлади.
Мулк объсктлари — бу мулкка айланган барча бойлик турларидир. Булар : ишлаб чиқариш воситалари; - Мулк объсктлари — бу мулкка айланган барча бойлик турларидир. Булар : ишлаб чиқариш воситалари;
- инсон яратган моддий ва маънавий бойликлар;
- табиий бойлпклар;
- итсллектуал бойликлар;
- инсоннинг меҳнат қилиш қобилияти бўлган ишчи кучи ва ҳ.к.
- Мулк субъекти — бу мулкий муносабатларнинг иштироклари, яъни мулк объекти ва ишлаб чиқариш натижаларини ўзлаштиришда қатнашувчилардир. Улар:
- ► • давлат (турлп даражадаги ҳукумат ва бошқарув органлари);
- ► • корхоналар, хўжалик бирлашма (уюшма)лари, жамоат ва бошқа
- ташкилотлар;
- ► • алоҳида кишилар ва оилалар;
- ► • чет элликлар (хорижий фуқаро, ташкилот ва давлатлар
Мулк шакллари ва уларнинг иқтисодий мазмуни - "Бозор муносабатларини ривожлантиришга қаратилган Ўзбекистон иқгисодиётининг негизини хилма хил шакллардага мулк ташкил этади'"
- Давлат мулки — бунда мулка эгалик қилиш ва уни тасарруф этиш давлат ихтиёрида бўлади. Давлат мулкидан фойдаланиш ҳуқуқи кўпинча хўжалик юритувчи субъектларга берилади.
Давлат мулки икки даражада мавжуд бўлади: - ►Республика мулки - булар ер, ер ости бойликлари, сув, ҳаво бушлиги, ўсимлик ва хайвонот дунёси ҳамда бошқа табиий рссурслар, республика ҳукумати ва бошқарув тузилмалари мол-мулки, давлатга қарашли маданий ва тарихий бойликлар, бюджет маблағлари, олтин захираси, валюта фонди ва бошқа давлат фондлари.
- ►Маъмурий - ҳудудий тузилмалар мулки — булар давлат ҳокимияти маҳаллий органлари мол-мулки, маҳаллий бюджет маблаглари, муниципиал уй-жой фонди ва коммунад хужалиги корхоналари ҳамда бошқа мулкий мажмуалар, халқ таълими, маданият, соғлиқни саклаш муассасалари кабилар мол - мулки.Давлат мулки қуйидаги йўллар билан ҳосил булади:
- бошқа мулкларни миллийлаштириб, давлат қулига олиш;
- давлат маблаглари ҳисобидан корхоналар ва бошқа объектлар қуриш;
- давлат корхона ва ташкилотларида инвестицияларни амалга ошириш
Do'stlaringiz bilan baham: |