5-ma’ruza mashg’uloti

1. Masalalar yechishning ahamiyati
Matematikani o’qitish sistyemasida masalalar yechish samarali mashq qilish turlaridan biridir.
Masalalar yechish avvalo bolalarda mukammal matyematik tushunchalarni shakllantirishi, ularning o’quv dasturida belgilab berilgan nazariy bilimlarni o’zlashtirishlarida muhim axamiyatga ega.
Masala. O’quvchida 4 ta rangli va 2 ta oddiy qalam bor. O’quvchida hammasi bo’lib nechta qalam bor?
Bu masala orqali o’quvchilarda qo’shish haqidagi tushunchani shakllantirish, mustahkamlash va yig’indini topishga doir bilimlar hosil bo’ladi.
Masalalar yechish orqali o’quvchilarda yangi bilim vujudga keladi va mavjud bilimlar tadbiq qilinadi, shu orqali mustahkamlanadi. Masalan, bilimlarning shakllanishida nazariyani amaliyot bilan o’qitishni turmush bilan bog’liq olib borish imkonini beradi. Masala yechish orqali xarid qilingan narsaning narxini, kvartira tahmirlashniig bahosi, poezdga kechikmaslik uchun uydan qachon chiqish kerak, degan turli xildagi amaliy hisoblashlarni hal qilib beradi.
O’quvchilar masalalarni echayotganda turli xil matyematik tushunchalar -son, arifmetik amal, qo’shiluvchi, yig’indi, qoldiq kabilar bilan tanishadilar, shuningdek atrof muhitdagi, fandagi, texnikadagi turli xil bog’liqli muammolar bilan tanishadilar va uni echadilar.


2. Masalalarning bilish va tarbiyaviy funksiyalari
Yuqoridan kelib chiqqan holda masalaning 2 ta muhim funktsiyasi mavjudligini bilamiz.
a)masalaning bilish xarakteridagi funktsiyasi
b)masalaning tarbiyaviy xarakteridagi funktsiyasi
Masalalar yechish jarayonining o’zi metodikada o’quvchilarningaqliy rivojlanishiga ancha ijobiy tahsir ko’rsatishi mahlum. U aqliy operatsiyalarni; analiz va siitez, konkretlashtirish va obstraklashtirish, taqqoslash, umumlashtirish kabilarni rivojlantiradi. Turmushda sonlar bilan bog’liq bo’lgam turli xil hayotiy hisoblashlar vujudga keladiki, uni hal qilish uchun arifmetik amallar bajarishga to’g’ri keladi.. Bunday hisoblash ishini talab qiladigan mazmun masala deyiladi.
Har bir masala berilgan (mahlum) va izlanayotgan (nomahlum) sonlarni o’z ichiga oladi. Masaladagi sonlar, to’plamlar sonini yoki miqdorlarning qiymatimni xarakterlaydi, munosabatlarni ifodalaydi yoki topilishi kerak bo’lgan noaniq somlar bo’ladi. Har bir masalada shart va savol bo’ladi. Masala shartida berilgan sonlar orasidagi va berilgan sonlar bilan izlanayotgan sonlar orasida bog’lanish ko’rsatiladi; 6u bog’lanishlar tegishli arifmetik amallarni tanlashni belgilab beradi. Savol esa qaysi son izlanayotgan son ekanini bildiradi.
Masala: Yengil mashina 4 soat yo’lda 56 km tezlik bilan yurgan. Mashina qancha masofa yurgan?
Sharti: Yengil mashina 4 soat yo’lda 56 km tezlik bilan yurdi (mahlum yoki berilgan).
Savol: Mashina qancha masofa yurgan? (izlanayotgan yoki nomahlum) Masalani yechish: bu masala shartida berilgan sonlar za izlanayotgan sonlar orasidagi bog’lanishni ochib berish va shu asosda arifmetik amallarni tanlash, keyin esa ularni bajarish hamda masala savoliga javob berish dyemakdir.