5-мавзу: Метал конструкцияларини ҳисоблаш асослари Режа

Иккинчи гурух бўйича чегаравий ҳолат ҳисоби қуйидагиларни уз ичига олади: конструкцияда ёриқ ҳосил бўлиши бўйича ёки уларни очилиши бўйича ҳисоблаш; конструкцияни рухсат этилмаган силжишлардан асраш учун деформациялар бўйича ҳисоблаш.
Бунда чегаравий ҳолатларнинг биринчи гурухи бўйича ҳисоблаш мухимроқ ҳисобланади, чунки у конструкция хаётини белгилайди. Шунинг учун чегаравий ҳолат биринчи гурухи бўйича ҳисоблаш барча конструкциялар учун шарт.
Конструкцияларни деформацияга хисоблашда уларда ташқи юкдан ҳосил бўладиган солқилик-f унинг чекланган миқдори f дан ортиб кетмаслиги таъминланиши зарур.
Металларнинг ҳисобий ва меъёрий қаршиликлари
Металлар, жумладан пўлат учун меъёрий ва ҳисобий қаршиликлар давлат стандартлари билан белгиланади. Меъёрий хужжатларга асосан пўлат материали учун чегаравий қаршилик сифатида унинг оқувчанлик чегарасидаги кучланиш R_yn ёки вақтинчалик қаршилиги R_un қабўл қилинади.
Материалнинг ҳисобий қаршилигини белгилаш учун меъёрий қаршиликлар материал бўйича ишонч коэффициенти у_т га бўлинади:
R_y =R_yn/ɣ_n; R_u=R_un/ɣ_m
бу ерда ɣ_м>1,0-пўлат учун ишонч коэффициент; давлат стандартларида
ɣ_м=1,025-1,15 оралиқда белгиланган бўлади, қалинлигига қараб ўзгаради.
Пўлатлар учун оқувчанлик бўйича ҳисобий қаршилик-R_y ва муваққат қаршилик-R_u меъёрий хужжатларда кўрсатилган бўлади. Прокат пўлат учун меъёрий ва ҳисобий қаршиликлар 5.4-жадвалда кўрсатилган. Жадвалда ёйиқ (лист) ва фасон (прокатлар) алоҳида ажратиб кўрсатилган. Прокат қалинлиги учун токча қалинлиги белгиланган.
Силжиш (қирқилиш) деформациясига ишловчи конструкциялар учун хисобий қаршилик R_s оқувчанлик чегарасидан фойдаланиб,
R_s=0,58R_yn/ɣ_n (5.6)
формуладан аниқланади.Пўлатларнинг меъёрий ва хисобий қаршиликлари. 5.2-жадвал

Пўлат нави (маркаси)	Ёйиқ (лист) қалинлиги, (мм)			Меъёрий қаршилик, МПа (кгк/мм^2)					Ҳисобий қаршилик, МПа (кгк/мм^2)
				Оқувчанлик чегараси, Ryn		Вақтинча-лик қаршилик, Run		Оқувчанлик чегараси, Ryn			Вактинчалик каршилик, Run