5-Мавзу: Олимнинг ижтимоий масъулияти

ҲОЗИРГИ ЗАМОН ОЛИМИ ПОРТРЕТИ
1.Олимнинг вазифаси ҳақиқатни ҳамма нарсадан устун қўяди ва тарғиб қилади.
2. Олим конформиз йўлини рад этади, дунёнинг ўтинчини эшитмайди.
3. Унинг тафаккурида ақл ва анти ақл, маъно ва маъносизлик, мўлжал ва тасодиф, онг ва онгсизлик, инсонпарварлик ва антигуманизм яхлит ҳолда мужассамлашади.
4. Билим-ҳаётнинг олий неъмати, у ҳамма қарашлардан устун деган фикрда бўлади.
5. Жонли мавжудот туғилиши билан англаш қобилиятига эга бўлади ва ўлгандан кейин айрилади, бироқ англаш инсон босиб ўтган ҳаёт йўли, олам қонуниятларини тушуниб етишга интилиш демакдир.
6. Кураш баҳс ва илмий баҳслар орқали олиб борилади.
7. Муваффақиятсизликлап олимни танлаган йўлидан, ниятидан қайтара олмайди.
8. Ҳақиқий олим билимларни инсоният равнақи учун фойдали ишга йўналтиради.
9. Олимлар интуиция (синчиклаб қараш), оқилоналик, рационализмна таянади.
10. Олимнинг ҳаёти профессионаллашув ва ихтисослашуви унинг қадриятларига таъсир кўрсатади.
11. Олим ўзи эришган ютуқ ва натижалари билан ҳамкасбларини таништириши лозим, у илмий қарашларини ҳимоя қилишда интеллектуал анъанага берилмаслиги керак.
Меҳнат ва консенсус олим портретининг муҳим белгиси
1. Консенсус: 1) Очиқ консенсус: дарслик, монографиялардаги( фикрнинг ошкора ифодаси) ўз аксини топади. У институционал йўл: ўқув юртларида янги кафедлаларнинг очилиши, тадқиқотлар учун маблағ ажратилиши каби. 2) Яширин консенсус олимлар муҳокама чоғида “оғир” мавзуларни кўтармаслиги билан боғлиқ.
2. Консенсусга эришиш тахминан куйидаги даражаларда амалга оширилади: 1) парадигма (намуна) даражаси; 2) илмий тадқиқот дастури даражаси; 3) мактаблар ва йўналишлар даражаси; 4) индивидуал қарорлар ва келишувлар даражаси; Фанда ҳалқаро жамоатчилик билан ишлаш муҳим аҳамиятга эга. Маҳорат дарсларини ташкил этишнинг афзалликлари. Барча соҳада илмий ҳамкорлик каби мезонларни ўз ичига олади.
Ф.Франк физик, философ фикрига кўра, олимнинг меҳнати 3 қисмдан иборат бўлади:
1) Тамойил ва ғояларни илгари суриш;
2) Мазкур тамойилларга тегишли кузатилаётган далилларни
олиш учун улардан мантиқий хулосалар чиқариш;
3) Кузатилаётган далилларни эксперимент ўтказиш йўли билан
текшириш.
Франк бу уч қисм инсон руҳининг уч ҳар хил қобилияти ёрдамида амалга оширилишини кузатади.
Ҳозирги замон олимининг портретини Макс Вебер (1864-1920) (немис социологи) таклиф қилган чизгилар билан тўлдириш мумкин. У олимнинг бурчи ўзини ўз тафаккурининг инерциясини тинимсиз енгишдан иборат, деб ҳисоблайди. Макс Вебер