5-mavzu: tarbiya jarayonining shakllari va metodlari reja

Milliy mafkuraning shakllanishi -Maktabning eng muhim vazifasi SHaxsning dunyoqarashi insonning ichki ruhiy dunyosida, uning atrofidagi dunyoga qarashlar tizimida namoyon bo‘ladi. Milliy istiqlol g‘oyasi shaxsning ma’naviy olamini shakllantirish va rivojlantirish uchun asos bo‘lishi kerak.
Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov milliy mustaqillik mafkurasining asosiy maqsadi - xalqni buyuk kelajak uchun birlashtirish, mamlakatning har bir fuqarosini millatiga, tiliga va diniga mansubligidan qat’i nazar, o‘z vatanlari taqdiri uchun doimiy javobgarlik hissi bilan uyg‘otish; ajdodlarimizning boy merosi, to‘plangan ma’naviy qadriyatlar va ezgu an’analar bilan faxrlanishni tarbiyalash; yuqori axloqiy va barkamol insonlarni shakllantirish; fidoyilikni muqaddas zaminimiz uchun hayotning ma’nosiga aylantiring. Mafkura har bir jamiyat uchun zarurdir. Busiz inson, jamiyat, davlat o‘z yo‘nalishini yo‘qotadi.
Mafkura jamiyatni, odamlarni yagona milliy bayroq atrofida birlashtirishi kerak; millatchilik, ekstremizm ko‘rinishlaridan xoli bo‘lishi kerak; yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda donolik va kuch manbai bo‘lishi kerak. Maktablar, litseylar va kollejlarda yuksak ma’naviy, barkamol shaxsni tarbiyalash maqsadida "Ma’naviyat asoslari", "Mustaqillik milliy g‘oyasi" va boshqa mavzular joriy etildi.Milliy mustaqillik mafkurasi inson huquqlari, mamlakatning tinch va xavfsiz kelajagiga ishonch g‘oyalarini ilgari suradi.
Ekologik tarbiya.-Ekologiya so‘zi «tom» yoki «uy» degan ma’noni anglatib, nemis olimi Ernest Gekkel tomonidan birinchi bor fanga kiritilgan. Ekologiya fani hozirgi bozor munosabatlari davrida ko‘pgina tarmoqlarga ega: o‘simliklar ekologiyasi, zooekologiya, tuproq ekologiyasi, inson ekologiyasi va boshqalar. Ekologiya fani tanlab olingan bir yoki bir necha ob’ektning yashash sharoitini yoki normalarini o‘rganadi va yashashning optimal darajasini aniqlashga yordam beradi.
Bu yo‘nalishdagi ishlar bizga ekologik bilimlarni etkazadi, ammo bu bilan insoniyat cheklanib qolmaydi. Davr talabiga ko‘ra, yana boshqa yo‘nalishda ham ish olib borishni talab etmoqda. U ham bo‘lsa ekologik tarbiya masalasidir.
Ekologik tarbiya albatta ekologik bilim asosida shakllanadi, lekin u o‘ziga xos xususiyatlarga ham ega. Ekologik tarbiya insonda tabiatga nisbatan to‘g‘ri, oqilona munosabatni shakllantirish masalasi ustida ish olib boradi va o‘z oldiga talabalarda ekologik madaniyatni shakllantirishdek maqsadni qo‘yadi. Ekologik tarbiyaning mazmuniga ekologik onglilik, ekologik his-tuyg‘ular (tabiatga, insonlarga, hayotga nisbatan munosabatlar) kiradi. SHunday qilib, ekologik tarbiya inson hayotida, jamiyatda, vatanda muhim ahamiyat kasb qiladi.
Ekologik tarbiyaning shakllanishiga ekologik bilimlarni egallash bilan bir qatorda ekologik munosabatlarni ham shakllantirib borish zarur bo‘ladi. Ekologik munosabatlarga:
1. Hayotga munosabat.
2. YAxlitlik hissini tarbiyalash.
3. Javobgarlik hissini tarbiyalash.
4.Tabiat go‘zalliklarini his etish kabi komponentlarni kiritish mumkin.
Atrof-muhit ongiga ekologik bilimlar kiradi: hayvonlar va o‘simliklar dunyosida, shuningdek ularning yashash muhitida va umuman atrof-muhitda sodir bo‘ladigan munosabatlar va almashinuvlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar, ma’lumotlar, xulosalar, umumlashmalar. Uning tarkibiy qismi estetik hissiyot va atrof-muhitga javobgarlikdir. Ular insonni tabiatga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lishga, tabiiy suvlar, er, atmosfera va o‘rmonning sanoat rivojlanishining mumkin bo‘lgan salbiy oqibatlarini oldindan ko‘rishga va oldini olishga undaydi.
Ekologik bilimlar o‘quvchilar dunyoqarashining muhim tarkibiy qismi sifatida ekologik ta’lim jarayonida shakllanadi. Bu ekologik ta’lim va bolalar tarbiyasini rivojlantirishga qaratilgan tizimli pedagogik faoliyatni anglatadi; ekologik bilimlarni to‘plash, tabiatda ko‘nikmalarni shakllantirish, yuqori axloqiy va estetik tuyg‘ularni uyg‘otish, yuqori axloqiy shaxsiy fazilatlarni va tabiatni muhofaza qilish ishlarini amalga oshirishda kuchli irodani egallash.
Ekologik ta’lim yo‘naltirilgan mashg‘ulotlar natijasida amalga oshiriladi. Turli fanlarni o‘rganish jarayonida talabalar ekologik bilimlar bilan boyitilmoqda. Axloqiy va estetik tarbiya bolalarning diqqatini tabiatga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lishga, uni sevishga, uning go‘zalligidan bahramand bo‘lishga qaratadi.
Ijtimoiy foydali ish maktab o‘quvchilarini ekologik ishlarga o‘rgatadi. Bu o‘zaro bog‘liqlik va har xil turdagi faoliyatni konditsiyalash ekologik ta’lim tizimini belgilaydi.
Mehnat tarbiyasi va iqtisodiy tarbiya- Ijtimoiy tarbiyaning yana bir muhim tarkibiy qismi mehnat tarbiyasi sanaladi. Mehnat tarbiyasidan ko‘zlangan maqsad, avvalo, o‘quvchilarga mehnatning mohiyati, mazmunini chuqur anglatishdan iboratdir.