5-mavzu: Traktor dvigateli Reja: Dvigatelning vazifasi, tuzilishi va ish jarayoni; Dvigatelning asosiy mexanizm va tizimlari

Sovutish tizimi – dvigatellarning yuqori haroratda ishlaydigan qismlarini belgilangan harorat rejimida sovutib turishi uchun ishlatiladi.
Moylash tizimi – dvigatelning o‘zaro xarakatlanadigan qismlarining yuzalarini yoyilishidan saqlash va yoyilishdan hosil bo‘lgan chiqindilardan tozalash uchun ishlatiladi.
O‘t oldirish tizimi – benzinli, gazli dvigatellardassilindr ichidagi ishchi aralashmani yoqish uchun ishlatiladi.
YUrgazibyuborish tizimi – dvigatel ishlamay (turg‘un holatda) turganda, tirsak valni aylantirish hisobigassilindrdagi ishchissiklni boshlanishini ta’minlavchi tizimdir.


5.3. Dvigatellarning tasniflanishi

Ichki yonuv dvigatellari quyidagi turlarga bo‘linadi.

1. 
   O‘rnatilishiga qarab - ko‘chma va muqim o‘rnatilgan;
   
2. 
   Ishssikliga qarab - to‘rt va ikki taktli;
   
3. 
   Ishchi aralashmasini hosil qilishga qarab – aralashmanissilindrdan tashqarida (benzinli va gazli) vassilindr ichida (dizelli) hosil qilish;
   
4. 
   Ishchi aralashmani yoqish usuliga qarab – elektr uchquni yordamida (benzinli, gazli) va havoni yuqori bosimda siqish (dizelli) yordamida;
   

5. Qo‘llanadigan yoqilg‘i turiga qarab – benzin, gaz va dizel yoqilg‘isi bilan ishlaydigan;
6.ssilindrlar soniga qarab - bir, ikki va hakozossilindrli;
7.ssilindrlarni joylashishiga qarab – vertikal (tik), gorizontal (yotiq) va burchak ostida o‘rnatilgan;
8. Aralashmanissilindrga to‘ldirish usuliga qarab - oddiy (porshen yordamida), qo‘shimcha kuch ostida to‘ldirish (kompressor yordamida)
9. Sovutish usuliga qarab - suyuqlik va havo yordamida sovutiladigan turlarga bo‘linadi.
Tavsiyaviy xulosa.Har bir traktor va uning dvigateli respublikamiz sharoitida davlat sinovidan o‘tkazilganligi va foydalanishga ruxsat berilganligi to‘g‘risida sertifikati borligiga hamda ularga servis xizmati ko‘rsatish tizimi tashkil etilganligiga alohida ahamiyat berilishi kerak.


Nazorat savollari:

1. 
   Ichki yonuv dvigatelining vazifasi va ishlash jarayonini ayting.
   
2. 
   Qaysi dvigatellarda yoqilg‘ini o‘t oldirish tizimi yo‘q va uni izohlang.
   
3. 
   O‘zbekiston sharoitida qaysi turdagi sovutish tizimiga ega bo‘lgan dvigatellardan foydalanish ma’qul deb o‘ylaysiz?
   
4. 
   Benzin va gaz bilan ishlaydigan dvigatellarda ishchi aralashma yonish kamerasida qanday yoqiladi? Dizel dvigatelida-chi?
   
5. 
   Dvigatellarssilindrlarni joylashishiga qarab qanday turlarga bo‘linadi? Misollar keltiring.