5 mavzu. Yozuv tamoyillari: fonetik, morfologik, shakliy, tarixiy-an’anaviy

2. Fonetik yozuv. So'z va so'z tarkibidagi qo'shimchalarningtalaffuziga ko'ra yozilishi fonetik tamoyil deyiladi;
Masalan, 1) ong so'ziga fe'l yasovchi la qo'shimchasini qo'shish bilan yasalgan so'z ongla tarzida emas, balki angla deb aytiladi va shunday yoziladi;
to'qi, o'qi, tani kabi fe'l shakllariga ;y qo'shilsa, to'quv,o'quv, tanuv safatida aytiladi va shunday yoziladi;
q, k undoshlari bilan tugagan bir qator so'zlarga egalikqo'shimchasi qo'shilganda -q, k tovushlari g', g tarzida aytiladiva shunday yoziladi: toychog'im (toychoq+im) bilagim (bilak-im) tilagim (tilak+im), so'rog'im (so'roq+im);
burun, qorin, o'rin, ko'ngil, singil, bo'g'iz, o'g'iz kabiso'zlarga egalik qo'shimchalari qo'shilganda, ikkinchibo'g'indagi i va u unlisi talaffiizda ham, yozuvda ham tushibqoladi: burun+ burni, qorin+ i=qorni, o'rin+i-o'rni, ko'ngil+r=ko'ngli, singil+i=singli, bo'g'iz+i=bo'g'zi, og'iz+i=og'zi vaboshqalar.


3. Tarixiy-an'anaviy yozuv. Bu tamoyilga ko'ra, boshqatillardan o'zlashgan so'zlar hozir ham o'tmishdagi shakligamuvofiq va mansub bo'lgan tildagi shaklini o'zbek imlosidasaqlagan holda yoziladi. Masalan:
1) direktir, iliktir, redaktur, projektur tarzida o'zbek tilidatalaffoz qilinuvchi so'zlar direktor, elektr, redaktor, projektortarzida aslicha yoziladi. Bundan tashqari o'zbek adabiy tiliningqadimdan mavjud bo'lgan ayrim an'analari ham hozirgi she'riyattilida saqlanib qolgan.
Masalan: 1) hozirgi tilimiz va shevalarimizda maqsad ma'nosini bildiruvchi—gani shakli o'rnida—gali, g'ali, qali, kali shakllari saqlanib qolgan: Oydek yuzingni ko'rgali keldim, shirin labingdan so'zgali keldim (Qo'shiq);
2) hozirgi-kelasi zamon sifatdoshini yasovchi (ar) ning urshakli ham mumtoz adabiyot tilida ishlatilgan.Bu shakl ba'hozirgi yozuvda ham o'z holicha qo'llanadi: O'zbekistonatalur, uni sevib el tilga olur. (H. O.)

Qilib to'y so'ng bo'lur miz birga doim.

Seni ko'p ko'rmasin menga xudoyim.

("Navoiy'" dramasidan.)

-mi yuklamasi o'zbek tilida ba'zan—mu tarzida hamishlatilishini ko'ramiz: Qora qoshing oy yuzingda hilol emasmu.(A.Po'lat.)