5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

Gidravlikalıq bekkem kanal ushın statikalıq baylanıslar (S.A.Girshkan formulaları). Kanal túbiniń gidravlikalıq bekkem eni S.A.Girshkan formulası arqalı anıqlanıwı múmkin:
b_g.b =AQ^x, (19.12)
Eger Q = 0,5÷1,5m³/s bolsa, onda b_g.b =1,4Q^0,85;
Eger Q = 1,5÷50m³/s bolsa, onda b_g.b =1,5Q^2/3;
Eger Q = >50m³/s bolsa, onda b_g.b =1,3Q^2/3.
Kanaldıń gidravlikalıq bekkem salıstırma eni:
β_g.b=3Q^1/4- m, (19.13)
Kanaldıń gidravlikalıq bekkem tereńligi:
h_g.b =0,85Q^2/3, (19.14)
Máselelerdi sheshiw tártibi.
1-másele. Trapetsiya formasındaǵı kanallarda Q, m, n, b hám  berilgen bolsa, suwdıń tereńligi hám kanal túbiniń uklonı i anıqlasın.
SHeshiw tártibi:
1. Tómendegi mánisti anıqlaymız: 2m΄=2(1+m²)^1/2.
2. Janlı kesim maydanı: ω = Q/.
3. Kanaldaǵı suwdıń tereńligin anıqlaw ushın tómendegi teńlemeden paydalanamız: ω=(mh²+bh), bunnan: h = [-b+(b²-4mω)^1/2]/2m.
4. Iǵallanǵan perimetr: χ =b+2m΄h.
5. Gidravlikalıq radius: R = ω/χ.
6. Kanal túbiniń uklonı: i = [n/R^2/3]².
2-másele. Trapetsiya kesimli kanallarda Q, m, n, i berilgen bolıp,  =K_max bolsa, aǵımnıń janlı kesimi ólshemleri b hám h anıqlansın.
SHeshiw tártibi:
1. SHezi-Manning parametriniń mánisin anıqlaymız: N=n/i^1/2.
2. Tómendegi mánisti esaplaymız: M=2m΄-m=2(1+m²)^1/2-m.
3. Kanaldaǵı maksimal aǵım tezligin anıqlaymız: _max=(1/N)[QN/4M]^1/4
4. Kanaldaǵı suw aǵımınıń ortasha tezligi:  =0,95_max.
5. Janlı kesim maydanı: ω = Q/.
6. Gidravlikalıq radius: R = [N]^3/2.
7. Iǵallanǵan perimetr: χ = ω/R.

8. Tómendegi teńlemeler sistemasınan:
mh²+bh-ω=0
2m΄h+b-χ=0
a) kanaldaǵı suw tereńligi: h = [χ±(χ ²-4Mω)^1/2]/2M;
b) kanal túbiniń eni: b=χ-2m΄h.
yamasa h = (ω/2MR)[1±(1-4MR²/ω)^1/2]
bul formulada 1-4MR²/ω≥0 shárti orınlanıwı kerek.
Túsindiriw: h hám b lardıń eki mánisi bolıwı múmkin:
a) eger (m/2m΄)²2/ω<1/4M bolsa, birinshi h hám b;
b) eger R²/ω2bolsa, ekinshi h hám b.
3-másele. Trapetsiya kesimli kanallarda Q, m, n, i berilgen bolıp, R =KR_max bolsa,
aǵımnıń janlı kesimi ólshemleri h hám b lar anıqlansın.
SHeshiw tártibi:
1. SHezi-Manning parametriniń mánisin anıqlaymız: N=n/i^1/2.
2. Tómendegi mánisti esaplaymız: M=2m΄-m=2(1+m²)^1/2-m.
3. Gidravlikalıq radiustıń maksimal mánisin anıqlaymız: R_max=[ QN/4M]^3/8.
4. Kanaldıń gidravlikalıq radiusı: R =KR_max.
5. Ańǵardaǵı suw aǵımınıń ortasha tezligi:  = R^3/2/N.
6. Janlı kesim maydanı: ω = Q/ = (b+mh)h.
7. Iǵallanǵan perimetri: χ = ω/R = b+2h(m²+1).
8. Kanaldaǵı suw tereńligi: h = [χ±(χ ²-4Mω)^1/2]/2M.
9. Kanal túbiniń eni: b=χ-2m΄h.
4-másele. Trapetsiya kesimli kanallarda Q, m, n, i berilgen bolıp, kanal túbiniń tómendegi salıstırma enleri: β_g=3(Q)^1/4-m, β_ch=2,5+m/2, β_gn=M-m tiykarında aǵım janlı kesiminiń ólshemleri h hám b lar anıqlansın.