5 ona tili docx

Og‘zaki nutqda bir necha xil talaffuz qilinuvchi tovush, qo‘shimcha va so‘zlardan
adabiy tilga qabul qilingan bittasi to‘g‘ri talaffuz me’yori sanaladi.
Yozma nutqda bir necha xil yoziluvchi tovush, qo‘shimcha va so‘zlardan
adabiy tilga qabul qilingan bittasi imlo me’yori sanaladi.
To‘g‘ri talaffuz me’yorlarini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limiga orfoepiya
(yunoncha: orfo–«to‘g‘ri», epos–«so‘zlamoq, nutq») deyiladi.
To‘g‘ri yozish me’yorlarini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limiga orfografiya
(yunoncha: orfo – «to‘g‘ri», grafo – «chizmoq») deyiladi.
Talaffuzda bo’ladigan o’zgarishlar:
1. r, l undoshlaridan oldin kelgan i unlisi bilinar-bilinmas o’qiladi: bilan
2. A, a harfi savob, zamon singari so‘zlarda o kabi aytilsa ham, a yoziladi.
3. O, o harfi tonna, noyabr kabi so‘zlarda o‘ kabi aytilsa ham, o yoziladi.
4. muallimni qisqarib malim deb talaffuz qilinadi.
5. soat so‘zi Farg‘onada sohat, Toshkentda sog‘at deb talaffuz qilinadi.
6. O‘ tovushi ko‘l, o‘s, cho‘l, jo‘ra, mo‘tabar kabi so‘zlarda torroq,
bo‘ri, qo‘ri, xo‘roz, ro‘mol kabi so‘zlarda esa kengroq talaffuz qilinadi.
7. Mo‘tadil, mo‘jiza, mo‘tabar kabi so‘zlarda tutuq belgisi yozilmaydi
8. E harfi kecha, ekran, ne’mat kabi so‘zlarda to‘liq talaffuz qilinadi. Telefon, teatr,
okean, material kabi so‘zlarda i ga o’xshab talaffuz qilinadi, lekin e yoziladi.
9. So‘z oxirida b, d, z, g, g‘ singari jarangli undoshlar jarangsiz juftiday
(b–p, d–t, z–s, g-k, g’-q) talaffuz qilinadi, lekin aslicha yoziladi.

---

25
10. Q undoshi bilan tugagan asosga jo‘nalish kelishigi qo‘shimchasi
(-ga) qo‘shilsa, bu qo‘shimcha -qa tarzida aytiladi va shunday yoziladi(tovush
almashishi): qaymoqqa, toshloqqa kabi. Xuddi shunday asoslarga egalik