5–Ma’ruza: qovushqoqlikni o‘lchash tizimlari. Reja

5.6-rasm. O‘zgarmas sathli viskozimetr sxemasi

Tekshirilayotgan suyuqlikning qovushqoqligi o‘zgarganda uning kapillyardan o‘tayotgan sarfi o‘zgaradi, buning natijasida reaktiv kuch ham o‘zgarib, kapillyarning erkin uchini kerakli kattalikka siljitadi. Kapillyarning uchi bilan birga u bilan bikr qilib biriktirilgan qisqa tutashtirilgan chulg‘am 5 siljiydi.

O‘zgaruvchan tok bilan ta’minlanadigan induktiv chulg‘am 6 P-simon magnit o‘tkazgich sterjen va bu sterjenning erkin uchi orasidagi zazor orqali o‘zgaruvchan magnit oqimi hosil kiladi. Sterjen 5 ning bitta yarim qismiga qisqa tutashti­rilgan chulg‘am 4 kiydirilgan, u magnit kuch chiziqlarini berkitish xossasiga ega bo‘ladi, chunki bu halqaning siljishi natijasida sterjen 5 ning erkin uchlari orasidagi zazor or­qali magnit oqimi o‘tadigan yuza o‘zgaradi. Natijada induk­tiv chulg‘am 6 hosil qiladigan magnit oqimi qisqa tutashti­rilgan chulg‘amdan nariga o‘tmaydi, ya’ni berkilib qoladi. Bunda induktivlik o‘zgaradi va uni ikkilamchi asbob qayd etadi. SHunday qilib, qovushqoqlik o‘zgarganida ekran 4 bilan bikr birikkan kapillyar sterjen 5 bo‘ylab siljiydi, buning natijasida ikkilamchi asbob qayd etadigan induktivlik o‘zgaradi.
Toshkent davlat texnika universiteti xodimlari ishlab chiqqan bu viskozimetrlar o‘lchash aniqligi va asbobning ishonchli ishlashini oshirishga imkon beradi.


Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   YUsupbekov N.R. va boshqalar. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish. –Toshkent: O‘qituvchi. 2011.
   
2. 
   Farzane N.G. i dr. Texnologicheskie izmereniya i priborы. –M.: Vыsshaya shkola. 1989.
   
3. 
   YUsupbekov N.R. va boshqalar. Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari. –Toshkent: O‘qituvchi. 1997.
   
4. 
   YUsupbekov N.R., Muxitdinov D.P., Avazov YU.SH. Avtomatika va nazorat o‘lchov asboblarining tuzilishi va vazifasi. Kasb–hunar kollejlari uchun darslik. –T.: Iqtisod–moliya, 2010.