6-amaliy mashg'ulot. Maxsus kranlar va mexanizmlar To’rt oyoqli kranlar

Burish usuli odatda yer sathida gorizontal holatda yig’iladigan konstruktsiyalar yoki inshootlar 
uchun qo’llaniladi. Loyiha holatiga konstruktsiyalarni qo’zg’almas sharnir atrofida portallar, shevrlar, 
polispastli machtalar,chig’irlar yordamida o’zi yurar kranlarni qo’llab, burish orqali amalga oshiriladi. 
Bu barcha montaj moslamalari va vositalarining vazifasi montaj qilinayotgan konstruktsiyalarni 
gorizontal holatdan vertikal holatga ohista ko’tarish va burishni ta’minlashdan iboratdir. Ko’tarish 
paytida, ayniqsa vertikal holatga o’rnatishning yakunlovchi momentida konstruktsiyalarning 
ustivorligini ta’minlash uchun ko’tarilayotgan tizim harakatlanishidan yuzaga keladigan inertsion 
kuchlarni, yon tomondan esadigan shamol ta’sirini va ko’tarish vaqtida yuzaga keladigan boshqa 
kuchlarni qabul qiladigan tormozlichig’irlar qo’llaniladi.
Burish usuli bilan balandligi 120 m gacha bo’lgan radiomachtalar, elektr uzatuvchi 
liniyalarining tayanchlari montaj qilinadi. Ushbu usulning ikkita turi eng ko’p qo’llaniladi: burish usuli 
o’zi yurar kran bilankonstruktsiya tepa qismi oraliq balandlikkacha ko’tariladi,keyin 
konstruktsiyachig’ir yordamida ko’tarish davom ettiriladi. Ikkinchi “og’aayotgan strela” usulida – 
sharnirga ulangan konstruktsiyagabikr qilib vertikal ustun o’rnatiladi, bu ustunning yuqori qismi 
ko’tarilayotgan konstruktsiyaning tepa qismi bilan biriktiriladi, shunday qilib, bikr uchburchakli tizim 
yaratiladi. Bu tizim tayanch sharniri atrofida chig’ir yordamida buriladi, chig’irning trosi ustun tepasiga 
(strelaga) mahkamlanadi, mazkur tross yerga ankerlangan qo’zg’almaydigan blok orqali o’tkaziladi
Surish usuli alohida konstruktsiyalarni o’zining domiy tayanchidan chetroqda yirik fazoviy 
blokka yig’ishga asoslangan (katta o’lchamdagi fazoviy konstruktsiyalarni betonlashda). Tayyor fazoviy 
konstruktsiya loyiha holatiga maxsus to’shalgan (yotqizilgan) yo’llar bo’ylab suriladi. Bunda 
konstruktsiya yoki sirg’anadi (sirg’anish usuli) yoki roliklarda dumalatib siljitiladi (dumalatish usuli). 
Bu usul sanoat binolari konstruktsiyalarini montaj qilishda, maydonlarning tor sharoitlarda 
konstruktsiyalarni surishda yoki montaj kranlarining yuk ko’tarish qobiliyati yetarli bo’lmagan hollarda 
qo’llaniladi. 
Vertikal ko’tarish usuli shu bilan ta’riflanadikim, bunda fazoviy konstruktsiya yerda to’liq 
montaj qilinadi, ko’targichlar (odatda gidravlik ko’targichlar) yordamida loyiha belgisidan bir muncha 
yuqoriroq balandlikka ko’tariladi, uning ostiga ushlab turuvchi konstruktsiyalar, ko’pincha ustunlar 
keltiriladi, ularning ustiga montaj elementi tushiriladi. Ayrim hollarda i montaj qilish uchun 
tayyorlangan fazoviy blok ikkita sinxron ishlaydigan montaj kranlari yordamida ko’tariladi va 
tayanchlarga o’rnatiladi. 

---

Elementlarni o’rnatish usullari ishlarni ishlab chiqish loyihasining ajralmas qismi hisoblanadi. 
Montaj metodlarini optimallash (qulay variantni tanlash) aniqlovchi omillar: binoning konstruktiv 
jihatlari, elementlarning massalari, maydonchalar relьefi va talab etiladigan maydonchalarning yuzasi, 
montaj uskunalarining mavjudligi va qurilishning me’yoriy muddatlarini hisobga olgan holda texnik-
iqtisodiy tahlil qilish yo’li bilan amalga oshiriladi.