6-боб. Ахборот хизматининг замонавий турлари


Хонфиденциал ахборотларни рухсатсиз киришдан мимоялаш


Download 0.72 Mb.
bet17/44
Sana17.06.2023
Hajmi0.72 Mb.
#1549064
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   44
Хонфиденциал ахборотларни рухсатсиз киришдан мимоялаш
Бу компьютер стеганографиясини ишлатиш сохаси конфиденциал ахборотларни химоялаш муаммосини ечишда энг самарали хисобланади. Масалан, товушнинг энг кам ахамиятли кичик разрядлари яшириладиган хабарга алмаштирилади. Бундай узгариш купчилик томонидан товушли хабарни эшитиш пайтида сезилмайди.
Мониторинг ва тармонд захираларини бошцариш тизимларини енгши
Саноат шпионлик тизимларининг мониторинг ва тармок захираларини бошкариш харакатларига карши йуналтирилган стенографик усуллар локал ва глобал компьютер тармоклари серверларидан ахборотнинг утишида назорат ўрнатиш харакатларига карши туришга имкон беради.
Дастурий таъминотни ницоблаш
Компьютер стеганографиясининг хозирги вактда ишлатиладиган бошка бир сохаси дастурий таъминотни никоблашдир. Качонки, дастурий таъминотни кайд килинмаган фойдаланувчилар томонидан ишлатилиши уринсиз булса, у стандарт универсал дастур махсулотлари (масалан, матнли мухаррирлар) остига никобланиши ёки мультимедиа файллари (масалан, компъютер уйинларининг мусикий иловаси)га яширилиши мумкин.
Муаллифлик хукукларини химоялаш
Стенографиядан фойдаланиладиган яна бир сохалардан бири — бу муаллифлик хукукларини химоялаш хисобланади. Компьютерли график тасвирларга махсус белги кўйилади ва у кузга куринмай колади. Лекин, махсус дастурий таъминот билан аникданади. Бундай дастур махсулоти аллакзчон баъзи журналларнинг компьютер версияларида ишлатилаяпти. Стенографиянинг ушбу йуналиши нафакат тасвирларни, балки аудио ва видеоахборотни хам кайта ишлашга мчлжалланган. Бундан ташкари унинг интеллектуал эгалигини химоялашни таъминлаш вазифаси хам мавжуд.
Хозирги вактда компьютер стенографияси усуллари икки асосий йуналиш буйича ривожланмокда:  
> компьютер форматларининг махсус хоссаларини ишлатишга асосланган усуллар;
> аудио ва визуал ахборотларнинг сероблилигига асосланган усуллар.
Стенографик дастурлар тутрисида кискача маалумот
Windows операцион мухитида ишловчи дастурлар:
• Steganos for Win95 дастури ишлатишда жуда енгил булиб, айни пайтда файлларни шифрлаш ва уларни BMP, DIB, VOC, WAV, ASCII, HTML кенгайтмали файллар ичига жойлаштириб яширищца жуда кудратли хисобланади;
• Contraband дастури 24-битли ВМР форматдаги график файллар ичида хар кандай файлни яшира олиш имкониятига эга.
DOS мухитида ишловчи дастурлар:
• Jsteg дастури маълумотни JPG форматли файллар ичига яшириш учун мулжалланган;
• FFEncode дастури маълумотларни матнли файллар ичида яшириш имкониятига эга;
• StegoDOS дастурлар пакетининг ахборотни тасвирда яшириш имконияти мавжуд;
• Winstorm дастурлар пакети РСХ форматли файллар ичига хабарни шифрлаб яширади.
OS/2 операцион мухитида ишловчи дастурлар:
- Texto дастури маълумотларни инглиз тилидаги матнга айлантиради;
- Hide4PGP ч1.1 дастури BMP, WAV, VOC форматли файллар ичига маълумотларни яшириш имко- ниятига эга.
Macintosh компьютерлари учун мулжалланган дастурлар:
- Paranoid дастури маълумотларни шифрлаб, товушли форматли файл ичига яширади;
- Stego дастурининг PICT кунгайтмали файл ичига маълумотларни яшириш имконияти мавжуд.
8.2-ф. АХБОРОТЛАРНИ КРИПТОГРАФИК ХИМОЯЛАШ УСУЛЛАРИ
Криптография хацида асосий тушунчалар
«Криптография» атамаси дастлаб «яшириш, ёзувни беркитиб куймок» маъносини билдирган. Биринчи марта у ёзув пайдо булган даврлардаёк айтиб утилган. Хозирги вактда криптография деганда хар кандай шаклдаги, яъни дискда сакланадиган сонлар куринишида ёки хисоблаш тармокдарида узатиладиган хабарлар куринишидаги ахборотни яшириш тушунилади. Криптографияни ракамлар билан кодланиши мумкин булган хар кандай ахборотга нисбатан каллаш мумкин. Махфийликни таъминлашга каратилган криптография кенгрок, кўлланилиш доирасига эга. Аникрок айтганда, криптографияда кўлланиладиган усулларнинг узи ахборотни химоялаш билан боглик булган куп жараёнларда ишлатилиши мумкин.
Криптография ахборотни рухсатсиз киришдан химоялаб, унинг махфийлигини таъминлайди. Масалан, тулов варакларини электрон почта орошали узатишда унинг узгартирилиши ёки сохта ёзувларнинг кушилиши мумкин. Бундай холларда ахборотнинг яхлитлигини таъминлаш зарурияти пайдо булади. Умуман олганда компьютер тармогига рухсатсиз киришнинг мутлако олдини олиш мумкин эмас, лекин уларни аниклаш мумкин. Ахборотнинг яхлитлигини текширишнинг бундай жараёни, куп холларда, ахборотнинг хукукийлигини таъминлаш дейилади. Криптографияда кулланиладиган усуллар куп булмаган узгартиришлар билан ахборотларнинг хакикийлигини таъминлаши мумкин.
Нафакдт ахборотнинг компьютер тармогидан маъноси бузилмасдан келганлигини билиш, балки унинг муаллифдан келганлигига ишонч хосил килиш жуда мухим. Ахборотни узатувчи шахсларнинг хакикийлигини тасдикловчи турли усуллар маълум. Энг универсал процедура пароллар билан алмашувдир, лекин бу жуда самарали булмаган процедура. Чунки паролни кулига киритган хaр кандай шахе ахборотдан фойдаланиши мумкин булади. Агар эхтиёткорлик чораларига риоя килинса, у холда паролларнинг самарадорлитини ошириш ва уларни криптографик усуллар билан химоялаш мумкин, лекин криптография бундан кучлирок, паролни узлуксиз узгартириш имконини берадиган процеду- раларни хам таъминлайди.
Криптография сохасидахи охирги ютукдардан бири — ракамли сигнатура — махсус хосса билан ахборотни тулдириш ёрдамида яхлитликни таъминловчи усул, бунда ахборот унинг муаллифи берган очик калит маълум бултандагина текширилиши мумкин. Ушбу усул махфий калит ёрдамида яхлитлик текшириладиган маълум усуллардан купрок афзалликларга эга.
Криптография усулларини куллашнинг баъзи бирларини куриб чикамиз. Узатиладиган ахборотнинг маъ носини яшириш учун икки хил узгартиришлар кўлланилади: кодлаштириш ва шифрлаш.

Download 0.72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling