6-Lekciya Órt qáwipsizligi

Imarat hám kárxanalardíń órtke shidamliliǵí hám oni óshiriw jollarí. 
Órtke shidamlilíq degende materiallar hám konstruktsiyalardíń órt sharayatinda 
óz bekkemligin saqlaw qásiyeti túsiniledi. Qurilis konstruktsiyalarín órt tásirinde óz 
qásiyetin hám bekkemligin joǵaltiw waqti órtke shidamlilíq shegarasi dep ataladi. 
Hámme imarat hám kárxanalar órtke shidamliliǵí boyínsha 5 dárejege bólinedi: I 
dárejeli órtke shidamli imaratlarǵa hámme konstruktsiyalarí janbaytuǵín, joqari 
órtke shidamlilíq shegarasina (0,5-2,5 saat) iye bolǵan imaratlar kiredi; II dárejeli 
órtke shidamli imaratlarǵa konstruktiv elementler janbaytuǵín, joqari shidamlilíq
shegarasina (0,25-2,0 soat) iye imaratlar kiredi; III dárejeli órtke shidamli imarat 
hám kárxanalar janbaytuǵín hám qíyin janíwshi materiallardan tayarlanadi; IV 
dárejeli órtke shidamli imaratlar hámme konstruktsiyalarí qíyin janíwshi 

---

materiallardan tayarlanǵan imaratlar kiredi ; V dárejedegi imaratlarǵa bolsa hámme 
konstruktsiyalarí janíwshi materiallardan turatuǵín imaratlar kiredi . 
Talap etilgen órt shidamlilíq dárejesi imarat hám kárxanalardíń konstruktsiyasi, 
waziypasi, neshe qabatliliǵí , texnologik barislarí órtke qáwipliligi hám órtti 
avtomatik óshiriw qurallaríniń barliǵína baylanisli halda belgilenedi. 
Aǵash hám basqa janíwshi konstruktsiyalardíń órtke shidamlilíq dárejesi bir 
neshe jollar arqali asiriliwi múmkin, sonnan: 1 m
2
betindegi aǵash konstruktsiyaǵa 
75 kg qurǵaq duzdíń suwdaǵí aralaspasin sińdíríw yaki 1 m2 aǵashqa 50 kg qurǵaq 
duzdi issi-suwiq vannalarda sińdíríw arqali; órtten qoǵawshi duzlardíń suwdaǵí
aralaspasi menen (100 gr qurǵaq duz 1 m2 betke) materiallarǵa bet islew beriw; 
órtten qorǵawshi boyawlar, suyiq shiyshe, topraqli aralaspa hám basqa sol siyaqlilar 
menen betke islew beriw; topiraqli gips penen shuvash, gips plitalar ornatiw, asbest, 
tsement materiallar qaplaw. Koridorlar, ywlaklar, záńgiler hám II hámde IV órtke 
shidamlilíq dárejesindegi jardemshi imaratlar sirtina ottan qorǵawshi qaplamalar 
menen islew beriw qadaǵan etiledi. Órtten qorǵawshi qaplamalar atmosferaǵa 
shidamli, iǵallíqta shidamli hám iǵal bolmaǵan ortalíqqa shidamli boliwi múmkin. 
Atmosferaǵa shidamli qaplamalarǵa perxlorvinil boyawlar PXVO, ISX, XL; 
iǵallíqqa shidamli qaplamalar XD-SJ markali boyawlar; iǵal emes ortalíq shidamli 
qaplamalarǵa XL-K tipindegi, SK-L markali silikat boyawlar, superfosfat hám 
shortopraqli surkamalar kiredi.