6-Lekciya Órt qáwipsizligi

Órt qáwipli zonalar. Órt qáwipli zonalar - bul imaratdíń yaki ashiq madaniniń 
janíwshi zatlar saqlanatuǵín bólegi. Olar 4 klassqa bólinedi, yaǵniy P-I, P-II, P-IIa hám P- 
III. 
P-I klasstaǵí zonaǵa gaz hám puwlardíń 61
0
C dan joqari temperaturada partlaw 
shamasi bar suyiqlíqlar saqlanatuǵín imaratlar kiredi . 
P-II klasstaǵí zonalarǵa – janíwǵa moyil shań hám gazler ajralip shiǵatuǵín islep
shiǵariw imaratlarí kiredi; 
P-IIa klasstaǵí zona bolsa- qatti hám tala siyaqli janíwshi materiallar isletiledi – 
tiletuǵín islep shiǵariw imaratlarí; 
P-III zonaǵa-qatti janíwshi materiallar isletiletuǵín yaki saqlanatuǵín hámde 
puwlardíń partlaw temperaturasi 61°S dan joqari bolǵan suyiqlíqlar isletiletuǵín yaki 
saqlanatuǵín islep shiǵariw imaratlarí hám maydanlarí kiredi. 
Imarat hám kárxanalardíń órtke shidamliliǵí hám oni óshiriw jollarí. Órtke 
shidamlilíq degende materiallar hám konstruktsiyalardíń órt sharayatinda óz 
bekkemligin saqlaw qásiyeti túsiniledi. Qurilis konstruktsiyalarín órt tásirinde óz 
qásiyetin hám bekkemligin joǵaltiw waqti órtke shidamlilíq shegarasi dep 
ataladi. Hámme imarat hám kárxanalar órtke shidamliliǵí boyínsha 5 dárejege 
bólinedi: I dárejeli órtke shidamli imaratlarǵa hámme konstruktsiyalarí 
janbaytuǵín, joqari órtke shidamlilíq shegarasina (0,5-2,5 saat) iye bolǵan 
imaratlar kiredi; II dárejeli órtke shidamli imaratlarǵa konstruktiv elementler 
janbaytuǵín, joqari shidamlilíq shegarasina (0,25-2,0 soat) iye imaratlar kiredi; 
III dárejeli órtke shidamli imarat hám kárxanalar janbaytuǵín hám qíyin janíwshi 

---

materiallardan tayarlanadi; IV dárejeli órtke shidamli imaratlar hámme 
konstruktsiyalarí qíyin janíwshi materiallardan tayarlanǵan imaratlar kiredi; V 
dárejedegi imaratlarǵa bolsa hámme konstruktsiyalarí janíwshi materiallardan 
turatuǵín imaratlar kiredi . 
Talap etilgen órt shidamlilíq dárejesi imarat hám kárxanalardíń konstruktsiyasi, 
waziypasi, neshe qabatliliǵí, texnologik barislarí órtke qáwipliligi hám órtti 
avtomatik óshiriw qurallaríniń barliǵína baylanisli halda belgilenedi. 
Aǵash hám basqa janíwshi konstruktsiyalardíń órtke shidamlilíq dárejesi bir 
neshe jollar arqali asiriliwi múmkin, sonnan: 1 m
2
betindegi aǵash 
konstruktsiyaǵa 75 kg qurǵaq duzdíń suwdaǵí aralaspasin sińdíríw yaki 1 
m
2
aǵashqa 50 kg qurǵaq duzdi issi-suwiq vannalarda sińdíríw arqali; órtten 
qoǵawshi duzlardíń suwdaǵí aralaspasi menen (100 gr qurǵaq duz1 m
2
betke) 
materiallarǵa bet islew beriw; órtten qorǵawshi boyawlar, suyiq shiyshe, 
topraqli aralaspa hám basqa sol siyaqlilar menen betke islew beriw; topiraqli gips 
penen shuvash, gips plitalar ornatiw, asbest, tsement materiallar qaplaw. Koridorlar, 
ywlaklar, záńgiler hám II hámde IV órtke shidamlilíq dárejesindegi jardemshi 
imaratlar sirtina ottan qorǵawshi qaplamalar menen islew beriw qadaǵan etiledi. 
Órtten qorǵawshi qaplamalar atmosferaǵa shidamli, iǵallíqta shidamli hám iǵal 
bolmaǵan ortalíqqa shidamli boliwi múmkin. Atmosferaǵa shidamli qaplamalarǵa 
perxlorvinil boyawlar PXVO, ISX, XL; iǵallíqqa shidamli qaplamalar XD-SJ 
markali boyawlar; iǵal emes ortalíq shidamli qaplamalarǵa XL-K tipindegi, SK-
L markali silikat boyawlar, superfosfat hám shortopraqli surkamalar kiredi.