6-mavzu. Xitoy mamlakatiga iqtisodiy geografik tavsif. ( s) Rеja: 1) Iqtisodiy-siyosiy geografik o'rni

Qora metallurgiyaning - asosiy markazlari kokslanuvchi yirik ko'mir va ruda konlari 
bo'lgan uchta rayonda vujudga kelgan. Shimoli- Sharqda Anshanda metallurgiya kombinati va 
boshqa markazlarda metallurgiya zavodlari ishlab turibdi. Bu yerda yiliga 7-8 mln tonna cho'yan 
eritiladi. Shimoliy Xitoyda eski zavodlar rekonstruksiya qilindi. 
Rangdor metallurgiya (mis, qo'rg'oshin, rux, alyuminiy, magnit eritish) zavodlari Shimoli-
Sharqda va boshqa rayonlarda joylashgan. Janub va janubi-g'arbda rangdor metall rudalari qazib 
olinadi, mis, qo'rg'oshin,volfram, qalayi va surma eritiladi. 
Mashinasozlikning eng muhim markazlari-Shenyan (Og'ir mashinalar va stanoklar ishlab 
chiqaradi) Xarbin,Tyanszin, Pekin, Taylan, Markaziy viloyatlarda, ayniqsa, Yanszi bo'yidagi 
shaharlarda (Chunsin, Uxan, Nankinda)mashinasozlikning rivojlanishiga bu joylar iqtisodiy 
geografik o'rnining qulayligi,qora va rangdor metallurgiya markazlariga yaqinligi yordam 
beradi. 
Yengil va oziq-ovqat- sanoati uchun turli jixozlar, priborlar, uy-ro'zg'or uchun texnikaviy 
asboblar, dengiz kemalari ishlab chiqarishda Shanxay yetakchi o'rinda turadi. 

---

Ximiya sanoati- uchun kerakli xomashyo Xitoyning barcha rayonlarida bor. Shimoliy-
Sharqda va Shimolda koks, sulfat kislota, o'g'it, soda, slanes va neftdan suyuq yonilg'i ishlab 
chiqariladi. Yanszi daryosi vodiysida asosan mineral o'g'itlar ishlab chiqariladi. 
To'qimachilik sanoat- Xitoy sanoatining yetakchi tarmog'idir. U asosan ichki bozorga 
xizmat ko'rsatadi; Xitoyliklarning aksariyat qismi ip-gazlamadan tikilgan kiyim kechak kiyadi. 
Xitoy bu jixatdan dunyoda birinchi o'rinda turadi.
Qishloq xo'jaligi-mamlakat qishloq xo'jaligida 400mln kishi band. Xitoy xududining atigi 
1g'8 qismigina ishlanadi. Sharqiy rayonlarda yerlarning ko'p qismi xaydalgan. 
80-yillar Xalq kommunallari 66 dan oila pudratiga o'tilgach, qishloq xo'jaligi anchagina 
daromadli tarmoq bo'lib qoldi, asosiy qishloq xo'jaligi ekinlari xosili sezilarli darajada oshdi. 
1990 yil esa mamlakatda g'alla ekinlaridan rekord xosil olindi, ya'ni 450 mln tonna don olindi. 
Asosiy sholikorlik rayonlari bo'lgan Yanszi xovzasida va mamlakatning janubida bir yilda 
ikki marta xosil olinadi. Bug'doydan sholiga qaraganda to'rt barobar kam xosil olinadi. Bug'doy 
ko'p ekiladigan yerlar Xuanxe xovzasida asosan Buyuk Xitoy tekisligida joylashgan. 
Mamlakatning sharqiy qismida kartoshka, batat, sabzavot ekinlari yetishtiriladi. 
Texnika ekinlaridan paxta yetishtiriladi. Paxtachilik Xuanxe va Yanszi xovzalarida va 
g'arbdagi vohalarda rivojlangan. Xitoyning janubi-sharqiy va janubiy qismlarning tog'larning 
terrasalangan yon bag'irlarida ikki ming yildan ko'proq vaqtdan buyon yuzlab xil choy navlari 
yetishtirilib kelinadi. 
Chorvachilik - Xitoyda mollar soni ko'p, lekin aholi jon boshiga hisoblanganda u ko'p
mamlakatlardan keyin turadi. Mamlakatdagi Xitoy bo'lmagan xalqlar (mongollar, 
tibetlar,uyg'urlar, dunganlar) tarqalgan «Quruq Xitoy» qismida ekstensiv ko'chmanchi yoki 
yarim ko'chmanchi chorvachilik ustun turadi. Janubi G'arbdagi «Sovuq Xitoyda» (Tibetda) esa; 
qishloq xo'jaligi umuman sust rivojlangan. 
Transporti- Xitoyda temir yo'l transporti yetakchi o'rinda turadi. Teimr yo'llarining 
yarmiga yaqini shimoli sharqiy va Shimoliy Xitoyda bo'lib, g'arbiy rayonlarda faqat ikkita temir 
yo'l bor. Xitoyda avtomobil transporti sharqiy rayonlarda rivojlangan. XHR ning tashqi savdosi 
yuklarining asosiy qismi dengiz portlari orqali o'tadi. 
4. Tashqi iqtisodiy aloqalari 
Xitoy 1990 yillardan keyin Rossiya, AQSH, Yaponiya, kabi mamlakatlar bilan tashqi 
iqtisodiy aloqalarni kengaytirmoqda. 
Eksporti tog'-kon, yengil va oziq ovqat sanoati, qishloq xo'jaligi, o'rmon va baliq 
maxsulotlari. 
Importi mashinalar, mineral o'g'itlar, g'alla, xarbiy texnikalar dan iborat.