6-tema. Uzaq múddetli aktivler esabi reje

6.7. Materiallıq emes aktivlerge amortizaсiya esaplaw.
Amortizaсiya materiallıq emes aktivtiń paydalı xızmet múddeti dawamında amortizaсiya qunın turaqlı ráwishte bólistiriw hám kóshiriw kórinisinde tozıwdıń qun kórnisi bolıp tabıladı. Materiallıq emes aktivlerdiń amortizaсiya qunı shamalanıp atırǵan saplastıırw qunın shıǵarıp taslaǵan halda aktivtiń dáslepki qunı yamasa finanslıq esabatlarda kórsetilgen qun ornın basatuǵın basqa qunnıń summası esaplanadı.
Materiallıq emes aktivlerge góneriw esaplawda «Materiallıq emes aktivler» atlı 7-sanlı BEMSna hámde Ózbekstan Respublikasınıń Salıq Kodeksine ámel qılıw lazım.
«Materiallıq emes aktivler» atlı 7-sanlı BEMSna tiykarınan materiallıq emes aktivtiń amortizaсiya qunı onıń paydalı xızmet múddetinen aspaǵan halda, paydalı xızmet múddetin belgilew múmkin bolmaǵan payıtta 5 jıldı esapqa alıp (lekin kárxananıń xızmet múddetinen aspaǵan halda) turaqlı tiykarda bólistiriliwi kerek.
Tómendegi materiallıq emes aktivlerge amortizaсiya esaplanbaydı:
- haqıqıy emes (islemeytuǵnı) dep tabılǵan hám huqıqıy aqıbetler keltirip shıǵarmaytuǵın materiallıq emes aktivler;
- kárxanaǵa tiyisli bolmaǵan, lekin huqıq iyesi tárepinen liсenziya shártnaması yamasa basqasha shártnama (jalǵız bolmaǵan liсenziya) boyınsha berilgen hám balanstan tısqarı esap bette esapqa alınatuǵın materiallıq emes aktivlerden paydalanıw huqıqı tiykarında kárxana paydalanıp atırǵan materiallıq emes aktivler;
- kárxanaǵa tiyisli tovar belgisine hám xızmet kórsetiw belgisine iyelik huqıqı, sonday-aq, waqıt ótiwi menen olardıń tutınıw ózgesheligi ózgermeytuǵın tovar shıǵarılǵan jay atına iyelik huqıqı;
- gudvill.
Amortizaсiyalanıwshı qun turaqlı túrde materiallıq emes aktivti paydalı isletiwiniń pútkil dáwirine bólistiriledi. Amortizaсiya túrli túrdegi usıllardı qollaw jolı menen ámelge asırıladı: tuwrı sızıqlı usıl, kemeyip barıwshı qaldıq usılı hám payda etilgen birlikler summası amortizaсiyanı esaplap jazıw usılı kiredi.
Tuwrı sızıqlı usıl - materiallıq emes aktivti paydalı isletiwdiń pútkil dáwiri dawamında góneriwdiń turaqlı summaların esaplap jazıwdan ibarat.