7-mavzu. Bozor va tavakkalchilik, firma va ularning tashkiliy-iktisodiy asoslari

Konsorsium kompaniya va banklarning vaqtinchalik birlashuvi natijasida, yirik 
kapital talab qiluvchi loyihalarni amalga oshirish yoki mablag‘ni birgalikda 
joylashtirish maqsadlari uchun umumiy kelishuvlar asosida yuzaga keladi. Konsorsium 
buyurtmachilar oldidagi majburiyatlar uchun javobgar hisoblanadi.
Xo‘jalik assotsiatsiyasi jismoniy yoki huquqiy shaxslarning o‘zaro hamkorlik 
yuritish maqsadida ko‘ngilli ravishda birlashuvini anglatadi va unda birlashuvga 
kiruvchi sub’ektlar o‘z mustaqilligini saqlab qoladilar. 
Korporatsiyalar umumiy maqsadlarga erishish, hamkorlikda faoliyat yuritish 
maqsadida birlashib, mustaqil huquqiy sub’ekt - huquqiy shaxsni tashkil qiluvchi 
shaxslar yig‘indisini tavsiflaydi. Ko‘pincha ular aksiyadorlik (hissadorlik) jamiyatlari 
shaklida tashkil qilinadi. 
Korxonalarning konsentratsiya asosida birlashuvi kartel, sindikat, xolding va 
moliya-sanoat guruhlari ko‘rinishida amalga oshiriladi. 

---

 Ishlab chiqarish sohasidagi kartellar ishlab chiqarish masalalari, narxlar, 
tovarlarni sotish, ishchi kuchini yollash va shu kabi masalalar bo‘yicha kelishuvga 
asoslanib faoliyat yuritadi. 
Integratsining bu shaklida korxonalar mustaqillikni saqlab qolgan holda 
kooperatsiya asosida birlashadilar. 
Sindikat – tijorat faoliyatini (ta’minot, sotish, narxning paydo bo‘lishi) 
hamkorlikda tashkil qilishga asolangan birlashmadir. Sindikat tarkibiga kiruvchi 
korxonalar huquqiy hamda xo‘jalik yuritish mustaqilliklarini saqlab qoladilar. 
Trestlar yuqori darajada markazlashganligi bilan ajralib turadi. Uning tarkibiga 
kiruvchi korxonalar ishlab chiqarish, tijorat va huquqiy mustaqilliklarini yo‘qotib, 
yagona reja asosida faoliyat yuritadi. 
Xoldinglar ishtirokchilarning moliyaviy imkoniyatlarini birlashtirish va 
muvofiqlashtirish hamda ishlab chiqarish quvvatlari bilan vaizifalarni tezkor ravishda 
amalga oshirish imkonini beruvchi boshqaruvning samarali shaklini ifodalaydi. 
Integratsiya jarayonlarini amalga oshiruvchi korxonalar quyidagi maqsadlarni 
ko‘zlaydi: 

resurslardan yanada samaraliroq foydalanishga erishish; 

kooperatsiya asosidagi aloqalarini yangilash va mustahkamlash; 

mamlakatdagi korxonalarning tashqi bozorga chiqishi; 

ishlab chiqarishga investitsiyalarning yangi shakllarini jalb etish; 

ichki va tashqi bozordagi raqobatda muvaffaqiyat qozonish maqsadida narx va 
sotish bo‘yicha yagona siyosat yuritish.