7-Мавзу: Эпигеномика. Эпигеном ва эпигентика ҳақида тушунча. Режа: Эпигеномика ва эпигенетика

2. Бошқа геномика соҳалари билан алоқаси 
Эпигеномика ўзининг метадология ва мақсадлари бўйича бошқа 
геномика соҳалари билан ўхшаш жиҳатлари кўп. Эпигеномика эпигенетик 
ўзгаришларни глобал даражада идентификатсия қилиш ва ҳарактерлашни 
қидиради, геномикадаги тўлиқ ДНК тўпламини ёки протеомикадаги тўлиқ 
ҳужайра оқсиллари тўпламини ўрганади. (Russell 2010 p. 217 & 230). 
Эпигенетик таҳлилларнинг глобал даражада амалга оширилиши ортидаги 
мантиқ спесифик локусларни таҳлил қилиш орқали эришишнинг иложи 
бўлмаган эпигенетик ўзгаришлар ҳақидаги натижаларни қўлга киритиш 
мумкинлигидир. (Барски эт ал. 2007; Russell 2010 p. 217). Бошқа геномика 
соҳаларидаги каби эпигеномика ҳам биология, математика ва компютер 
фанлари уйғунлашган биоинформатикага қаттиқ таянади. (Russell 2010 p. 218). 

---

Шундай бўлса ҳам, эпигенетик ўзгаришлар ўн йилликларда маълум бўлган ва 
ўрганилган, бу эса глобал миқёсда таҳлиллар ўтказиш имкониятини берган 
биоинформатика технологияларида муваффақиятларга эришиш туфайли 
бўлди. Кўплаб ҳозирги услублар ҳамон эски усуллар устида, кўпинча уларни 
кейинги бўлимда тасвирланганидек геномик синовларга мослашитириб 
чизилмоқда. 
3. Эпигеномик усуллар 
Гистон модификацияси текширувлари 
Транскрипсия, ДНК репликатсияси ва ДНК тузатилишини ўз ичига 
олган ҳужайравий жараёнлар геном ДНК ва ядро оқсиллари ўртасидаги ўзаро 
ҳамкорликни амалга оширади. У ДНКаза И сингишига жуда таъсирчан бўлган 
хроматин ичидаги аниқ регионлар (ҳудудлар) сифатида маълум эди, … 
Бундай сезувчан жойлар транскрипсионал фаол регионлар деб фараз 
қилинган, ўзларининг РНК полимераза ва топоизомераза I вa II ассоциацияси 
билан далолат берганидек .... 
 
 
Эукариотик биологияда эпигенетик ўзгаришларга биргина мисол бу - 
ҳужайранинг дифференсиаллашуви жараёнидир. Морфогенез даврида 
тотипотент 
ўзак 
ҳужайралар 
эмбрионнинг 
бирин-кетин 
тўлиқ 
дифференсиалланган хилма-хил плурипотент ҳужайра линияларига айланади. 
Бошқача айтганда, битта уруғланган тухум ҳужайра сифатида – зигота – 
бўлинишда давом этади, натижада қиз ҳужайралар организмдаги бошқа барча 
турдаги ҳужайраларга айланади, шу жумладан нейронлар, мускул ҳужайралар, 
эпителий, қон томири эндотелийси ва ҳо казо, бир қанча генларни 
фаоллаштириш пайтида бошқаларининг экспрессиясини тўхтатиб туриради. 

---

Ҳужайра дифференсиалланиши: А – Ўзак ҳужайра; Б – Ўзини репликатсия 
қилиши; C – Хилма-хил ҳужайра турларига дифференсиалланиши. 
Капалакнинг ҳаёт сиклини эпигенетик ўзгаришларга яна бир мисол қилиб 
келтириш мумкин. Ҳашаротнинг ҳаёт сиклида турли хил морфологик 
белгиларнинг юзага келишига организм ҳужайралари геномининг турли 
даражада ва ҳар хил эпигенетик ўзгаришлар сабаб бўлади ва бу ўзгаришлар 
наслдан наслга ўтиб боради. 
Капалакнинг ҳаёт сиклини 
Капалак геномидаги турли хил 
эпигенетик ўзгаришлар