7-mavzu. Qoraxoniylar davlati. G‘aznaviylar va saljuqiylar davlatlari reja

Devoni  arz  (harbiy  vazirlik)  –  lashkarga  mo‘ljallangan  maosh  va  ta’minot, 

harbiylarning  ro‘yxati,  yangilanib  turishi,  harbiy  qismlarning  tarkibiy  soni,  ularga  ketadigan 

xarajatlarning  turi  va  hajmi,  ot-ulov,  harbiy  yurishlar  paytidagi  ta’minot,  harbiylar  ko‘rigini 

tashkil etish kabi vazifalarini bajargan

3

.   

Saljuqiylar hokimiyatida, ayniqsa Sulton Sanjar hukmronligi davrida hokimiyatda harbiy 

sarkardalar katta o‘rin egallaganlar.  Harbiy boshliqlar va sarkardalarning ko‘pchiligi turli urug‘ 

va qabilalardan (o‘g‘o‘z, turkman, xalaj, chig‘il va boshq.) chiqqan kishilardan bo‘lgan. Harbiy 

sarkardalar  tabaqasi  o‘z  ta’sirini  Sulton  Sanjar  boshqarayotgan  hokimiyatga  o‘tqazib,  ularning 

                                                 

3

 Азамат Зиѐ. Ўзбек давлатчилиги тарихи. – Тщшкент, 2001. 128-130 бб 

 

---

ixtiyori  bilan  ish  tutishni  talab  qilganlar.  Harbiy  sarkardalarning  mavqei  Sulton  Sanjarning 

Qatvan cho‘lidagi mag‘lubiyatidan so‘ng yanada kuchayib ketgan edi.  

Saljuqiylar  davri  mahalliy  boshqaruv  tizimida  viloyat  boshliqlari  (voliylar)  ham  o‘z 

devonlariga  ega  bo‘lganlar.  Voliylarni  oliy  hukmdor  tayinlagan  va  mansabidan  olgan.  Voliylar 

butun  viloyat  hayoti  bilan  bog‘liq  barcha  sohalarga  boshchilik  qilganlar.  Moliya,  soliq,  sud, 

harbiy  ishlar,  jazo  idoralari  voliylar  nazorati  ostida  faoliyat  ko‘rsatgan.  Tumanlar  va  shaharlar 

miqyosidagi boshqaruv tizimi ham viloyatlarniki singari bo‘lgan.