Mayya va Asteklar davlati .
№
|
Mayyalar davlati haqida ma`lumotlar
|
1
|
Markaziy Amerikaning Yukatan yarimorolida (hozirgi Meksika) qadimdan mayya xalqlari
yashab kelgan.
|
2
|
Milodiy I ming yillikda mayyalarda shahar-davlatlar vujudga keladi.
|
3
|
Ularning har birini «buyuk kishi» – hukmdor boshqarib, uning hokimiyati merosiy
bo`lgan.
|
№
|
Asteklar davlati haqida ma`lumotlar
|
1
|
Markaziy Amerikaning hozirgi Meksika hududida joylashgan
|
2
|
Bu yerlarga shimoldan kelgan asteklar katta ko`l o`rtasidagi orollarda XII asrda Tenochtitlan shahriga asos soladilar, ular sun’iy to`g`onlar bunyod etishgan, ibodatxonalar va saroylar qurishgan
|
3
|
Ularning har birini «buyuk kishi» – hukmdor boshqarib, uning hokimiyati merosiy bo`lgan.
|
3
|
Asteklarda yer taqchil bo`lganidan ko`l tagidan suv o`simliklari va unumdor loyni ko`tarib, sollarda «suzuvchi dalalar» ham yaratganlar.
|
4
|
Asteklar urug` jamoa bo`lib yashaganlar. Jamoa boshliqlari saylab qo`yilgan. Ekin maydonlari jamoa a’zolariga taqsimlab berilgan. Hukmron qabila vakillaridan tlatoani –lashkarboshi saylanib, u oliy hukmdor bo`lishidan tashqari,bosh kohin vazifasini ham bajargan.
|
5
|
Asteklar xo`jaligining asosi sug`orma dehqonchilik bo`lgan. Eng muhim ekin makkajo`xori bo`lib, undan mo`l hosil olingan.
|
6
|
Asteklarda hunarmandchilikning 1)kulolchilik, 2)to`qimachilik, 3) mis va oltindan zargarlik buyumlari yasash sohalari yaxshi rivojlangan.
|
7
|
Astek hunarmandlari ayniqsa 1)naqshin idishlar, 2) ajoyib gazlamalar, qush patlaridan tovus
kabi tovlanadigan 3)kashtalar tikishda mohir bo`lganlar.
|
Inklar davlati.
№
|
Inklar davlati haqida ma`lumotlar
|
1
|
Janubiy Amerikaning And tog`lari yonbag`ridagi vohalarda inklar davlati vujudga kelgan
|
2
|
Kechua tillariga mansub inklar XII–XIII asrlarda Urubamba daryosi havzasida Kusko shahriga asos soladilar.
|
3
|
Inklar boshqa qabilalar yerlarini bosib olib, And tog`laridan Tinch okeaniga qadar ulkan xududda o`z hokimiyatlarini o`rnatadilar.
|
4
|
Bu davlatni Oliy Inka boshqargan. U «Quyoshning o`g`li», uning yerdagi ramzi sanalgan. Aholi, shuningdek, turli tabiat kuchlari, yer va suv ilohlariga ham e’tiqod qilganlar.
|
5
|
Bosib olingan hududlar aholisiga inklar o`z tartiblarini, madaniyatlarini o`tkazganlar. Natijada dastlab qabila nomi bo`lgan «ink» atamasi hukmron toifa – zodagonlarning umumiy nomiga
aylangan.
|
6
|
Inklardan bo`lmagan aholi jamoa bo`lib yashab, hukmron toifa uchun ishlagan. Jamoa dehqonlar oilalaridan tashkil topib, ularning har biriga ma’lum yer, ekin maydoni biriktirib qo`yilgan.
|
7
|
Jamoalar yetishtirgan hosilning 2/3 qismini davlat va ibodatxonalarga topshirganlar. Mamlakatda rasman qulchilik bo`lmasa-da, jamoa a’zolari shafqatsiz ishlatilgan va deyarli huquqsiz bo`lgan.
|
8
|
Inklarda asosiy ekinlar kartoshka va makkajo`xori bo`lgan. Dehqonlar, shuningdek, qovoq, paxta, ananas, banan ham yetishtirganlar. Yetishtirilgan hosil uchga: bir qismi ibodatxona kohin-lari, ikkinchi qismi Oliy Inkaga berilgan, uchinchi qismi esa jamoaga qoldirilgan
|
9
|
Davlat omborlaridan to`plangan oziq mahsulotlaridan qo`shin va amaldorlarga berilgan.
Urushlar, hosilsizlik yillari yoki turli tabiiy ofatlar paytida barcha jabrlanganlarga davlat zaxirasidan makka doni va quritilgan kartoshka tarqatilgan.
|
10
|
Xo`jalikda chorvachilikning o`rni ham muhim bo`lib, tuyasimon lama va alpakalarni faqat go`shti va juni uchun boqmasdan, ulardan yuk tashish uchun ham foydalanishgan
|
11
|
Inklarda hunarmandchilik yuksak rivojlangan. Oltin,kumush qazib olinib, ulardan buyumlar tayyorlash, kulolchilik va zargarlik, to`qimachilik, bo`yoqchilik, qurilish sohalari ayniqsa yuksalgan
|
12
|
Poytaxt Kuskoni viloyatlar bilan bog`laydigan, umumiy uzunligi 15 minglab kilometr bo`lgan tosh yo`llar barpo etilgan
|
13
|
viloyatlar orasida pochta xizmati o`rnatilgan
|
43-§. AFRIKA XALQLARI O‘RTA ASRLARDA
Afrika aholisi va xo‘jaligi. Aholining aksari qismi I ming yillik oxiriga qadar tashqi dunyodan
ajralgan holda yashagan. Qit`aning tropik o‘rmonlarida, sahrolarda ovchi va terimchi qabilalar joylashgan. Afrikaning Misrdan boshqa hududlarida yashagan ba`zi dehqonlar ildizmevali ekinlarni yetishtirganlar.
AFRIKA XALQLARI JOYLASHGAN HUDUDLAR
|
№
|
Qaysi qabilalar
|
Qaysi hududlarda
|
1
|
barbar va tuareglar
|
Sahroning janubida
|
2
|
fulbelar
|
G‘arbiy Afrikada
|
3
|
masai,galla, sidamo, tigrelar
|
Sharqiy Afrikada
|
Ushbu qabilalarning asosiy mashg`uloti chorvachilik bo`lgan
|
Gana davlati.
Afrikaning Sharqida Misr, Arabiston va Hindiston bilan savdo aloqalari ta`sirida qadim zamonlardan Nubiya va Aksum (hozirgi Efiopiya) davlatlari tashkil topgan edi. Arab savdogarlari VII asrlarda G‘arbiy Sudan yerlariga O‘rta dengiz sohillaridan Afrikaga yuksak qadrlanuvchi tuz va boshqa mollarni keltirganlar.
№
|
Afrikaning savdo yo`llari kesishgan joyda vujudga kelgan kasaba-qo`rg`onlar
|
1
|
Aukar
|
2
|
Gana
|
3
|
Tombuktu
|
4
|
Gao
|
5
|
Mali
|
O‘rta asrlarda Niger va Senegal daryolari havzasida dastlabki davlatlar – Gana, Mali, Songailar tashkil topadi. Ularning dastlabkisi G‘arbiy Sudandagi Gana bo‘lgan. U VIII asrda vujudga kelib,.
№
|
Gana davlati
|
1
|
Gana davlati G‘arbiy Sudanda VIII asrda vujudga kelgan
|
2
|
Gana davlati X asrda o‘z taraqqiyotining cho‘qqisiga erishgan
|
3
|
Gananing daromad manbalaridan biri savdodan keladigan boj to‘lovlari edi. Bojning asosiy qismini chetdan keladigan savdogarlar: arablar, barbarlar, yahudiylar to`lagan
|
4
|
Lekin mamlakatning katta boyligi oltin bo‘lgan. Gana podshosi va zodagonlari oltin va tuz savdosidan katta foyda olgan.
|
5
|
Podshoning kuchli qo‘shini bo‘lib, undagi 200 ming askarning deyarli 40 mingini kamonchilar, ma`lum qismini esa otliq jangchilar tashkil etgan.
|
6
|
Marokash sultoni Abu Bakr 1076-yilda katta qo‘shin bilan Ganani istilo qilib, uni talagan. Bu voqealardan so‘ng Gana podshosi Marokashga qaram bo‘lib, boj-yasoq to‘lashdan tashqari, o‘z zodagonlari bilan islom dinini qabul qilishga ham majbur bo‘ladi.
|
7
|
Xalq qo‘zg‘oloni oqibatida marokashliklar hukmronligiga chek qo‘yilganiga qaramasdan, Gana davlati parchalanib ketadi
|
Mali , Songai va Aksum davlatlari
№
|
Mali davlati haqida ma`lumotlar
|
1
|
Mali davlat sifatida VIII asrda vujudga keladi.
|
2
|
Mali davlatning keyingi rivojlanishiga Gana davlatining qudrati to‘sqinlik
qilgan.
|
3
|
XI asrdan Mali aholisi islomni qabul qiladi. Bu esa mamlakatga musulmon savdogarlarining ko‘chib kelishini tezlashtiradi.
|
4
|
Hunarmandchilik va savdo-sotiqning rivojlanishi natijasida XIII asrda Mali o‘z taraqqiyotining cho‘qqisiga erishadi
|
5
|
Sundiata Keyt (1230–1255) ko‘p sonli kuchli qo‘shin tuzadi. Bu qo‘shin yordamida Sundiata karvon yo‘llari o‘tadigan hududlarni, oltin konlarini, qolaversa, qadimgi Gana yerlarini egallaydi.
|
6
|
Mali hukmdori istilo etilgan viloyatlar noibligiga o‘z qarindoshlari va yaqinlarini tayinlaydi. Noiblar esa, o‘z navbatida, lashkarboshi, amaldorlarga yer-mulklar in`om etishgan.
|
7
|
Ko‘p o‘tmay Mali butun arab dunyosida mashhur bo‘lib ketadi. Uning hukmdori
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
