8-ma’ruza. Texnologik parametrlarni o'lchash usullari va asboblari. Reja

4. Sath haqida umumiy ma’lumotlar 
Sath deb texnologik apparatning ishchi muhit - suyuqlik yoki sochiluvchan
jismlar bilan to’ldirilish balandligiga aytiladi. 
Ishchi muhit sathi texnologik parametr hisoblanib, bu parametr axborot
texnologik apparatning ish rejimini nazorat qilish, ayrim hollarda ishlab 
chiqarish jarayonini boshqarish uchun zarurdir. Sath o’lchash vositalari sath 
o’lchagichlar deb ataladi. 
Suyuqlik va sochiluvchan moddalar sathini o’lchash texnologik jarayonlarni
avtomatlashtirishda muhim ahamiyatga ega. Sathni o’lchash moddaning 
idishdagi miqdorini aniqlash va texnologik jarayonda ishtirok etayotgan ishlab 
chiqarish uskunasida sath holatini nazorat qilishdan iborat. 
Ishlash xarakteri jihatidan sathni o’lchagichlar uzluksiz va uzlukli (releli)
bo’ladi. Releli sath o’lchagichlar moddaning sathi ma’lum balandlikka yetganda
ishlay boshlaydi, ular signalizatsiya maqsadida ishlatiladi va sath signalizatori 
deyiladi. 
Bu asboblar ishlash prinsipi va tuzilishi jihatidan bir-biridan farq qiladi.
Masalan, suyuqlik sathini o’lchashga mo’ljallangan asboblarning ko‘pi 
sochiluvchan moddalar sathini o’lchash uchun yaroqsiz, usti ochiq (atmosfera
bosimi) idishlarda ishlatiladigan asboblar esa yuqori bosimda ishlaydigan
idishlar uchun yaroqsizdir va hokazo. 
Sathni nazorat qilish asboblari shkalali va shkalasiz bo’ladi. Shkalasiz 
asboblar, odatda, ikkilamchi asboblar bilan birga ishlaydi yoki sathning 
chegarasi haqida mustaqil signal beradi. 
5.1- jadvalda o’lchash diapazoniga ko‘ra sath o’lchagichlar keltirilgan. 
O’lchanadigan muhitning xarakteri va ishlash prinsipiga ko‘ra sathni 
o’lchash asboblari quyidagi guruhlarga bo’linadi: vizual; qalqovichli; gidrostatik;
elektrik (sigimli, aktiv qarshiliklarning o‘zgarishiga muvofiq va induktivli);
radioizotopli; ultratovushli; radiotolqinli; termokonduktometrli; vaznli va
boshqalar. Quyida shularning ayrimlari bilan tanishib chiqamiz.