8-sinf ona tili darsligidagi mashqlar, matnlar, lug`atlar

 
 
13-dars 
INSHO RE J AS I 
Matnni o'qing va mazmunini og‘zaki bayon qiling. 
Tartib — taraqqiyot va rivojlanish asosi. Running tunga, tunning kunga aylanishi,
oy va fasllarning, yil va asrlarning almashinuvi tartibning yorqin namunasidir. 
Tartib bor joyda muvaffaqiyat bo‘ladi. Tartibli bajarilgan har qanday ish yaxshi
natijalarni beradi. Insonning tartibli faoliyati — rejali ish yuritish. Tartibli inson
har bir ishini — mehnatdan tortib sarf-xarajatgacha reja asosida amalga oshiradi. 
Shuning uchun xalqimiz reja va rejalashtirishning hayotimizdagi ahamiyatini
«Rejasiz ish — qolipsiz g‘isht» degan maqol bilan bejiz ifodalamagan. Qolipsiz
yasalgan g‘isht sifatsiz — qing‘ir-qiyshiq bo‘ladi.Insho yozish ham faoliyat,
aniqrog‘i, nutqiy faoliyat. U ham reja asosida amalga oshiriladi. Inshoni yozishga
tayvoigarlik jarayoni ham, inshoning o‘zi ham rejasiz amalga oshirilsa, u sifatsiz
chiqishi muqarrar. 
Demak, insho yozish uchun tayyorgarlik jarayoni qat’iy reja asosida amalga
oshiriladi. Inshoning o‘zi ham puxta reja asosida yozilishi lozim. 
Har qanday ijodiy ish kabi insho rejasi ham uch qismdan iborat bo‘ladi: 
1. Kirish. 
2. Asosiy qism. 
3 Xulosa. 

---

Kirish inshoning boshlang‘ich qismi, unda o ‘quvchi mavzu haqidagi umumiy
fikrlarini bayon qiladi. Asosiy qismda maqsadga o‘tiladi. Bu qism yana ichki
kichik
mi mlardan tashkil topadi. Ularning miqdori birdan ortiq bo'ladi. 
Xulosa yakunlovchi qism bo‘lib, unda o‘quvchi asosiy qismdan kelib chiqadigan
o‘z fikri — xulosasini lo‘nda bayon etadi. 
Niimuna: 
Alisher Navoiy — g‘azai mulkining sultoni 
I. K irish. Alisher Navoiy — buyuk mutafakldr va atoqli shoir. 
II. A sosiy qism : 
1. Alisher Navoiyning oshiqona g‘azallari. 
2. Alisher Navoiyning orifona g'azallari. 
3. Alisher Navoiyning rindona g‘azallari. 
III. X ulosa. Alisher Navoiy g‘azallari - o'zbek she’riyatining mezoni. 
Quyidagi gaplarni tartibga keltirib, insho mavzusi va rejasinihosil qiling. Rejada uning 
qismlari to‘liq aks etsin. 
1. Uvaysiy chistonlari — aql charxi. 2. Uvaysiy chistonlarida o‘xshatish usulining
qo‘llanishi. 3. Uvaysiy chistonlarning mavzuviy ko‘lami. 4. Uvaysiyning hayoti va
ijodi.
5 Uvaysiy — chistonnavis. 6. Uvaysiy yashagan davrdagi iiodiy muhit. 7. Uvaysiy
chistonlarining bola tafakkuriga ta’siri. 
Savol va topshiriqlar 
1. Tartib va reja o ‘zaro qanday bog ‘liq ? 
2. Inson faoliyatida tartibsizlik qanday oqibatlarni keltirib chiqaradi? 
3. Insho rejasi bilan insho yozish rejasi farqini tushuntiring. 
4. Insho rejasida kirish va xulosa qanday farqlanadi? 
37-mashq. Berilgan izohlardan muqarrar, chiston, mantiq, fasl so‘zlarining ma’nosini 
aniqlab, lug‘at daftaringizga ko‘chiring va eslab qoling: 
LUG`ATLAR IZOHI