9 lekciya tema: plastmassalardí alíw usíllarí Joba

Polimerlew - monomerlerdiń óz-ara qosımsha ónimler (shıǵındı) ajratpastan birigiw procesine aytıladı.
Polikondensaciya dep bolsa monomerlarning óz-ara, suw hám ammiak sıyaqlı,
qosımsha ónimler ajıratıp ximiyalıq birigiw procesine aytıladı. Sonıń ushın bul usılda payda etilgen polimerlerdiń ximiyalıq quramı monomerlerden parıq etedi. Bunday polimerlerge mısal etip fenolformaldegid, fenolaldegid, anilin-formaldegid smolalarini kórsetiw múmkin.
Polimerlerden hár túrlı plastmassalar, jasalma talshıqlar (neylon, lavsan), laklar,
kleyler, emallar hám basqa materiallar islep shıǵarıladı.
Temperaturaǵa bolǵan shıdamlılıǵına qaray termoplastikalıq hám termoreaktivlik
polimerlar bolıwı múmkin.
Termoplastik polimerlardi bir neshe ret qızdırıp hár túrlı formaǵa keltiriw hám qayta islew múmkin. Olar sızıqlı molekulyar strukturaǵa iye boladı. Olarǵa polietilen, poliproplen, polivinilxlorid hám basqalar mısal boladı.
Termoreaktivlik polimerler bir ret qızdırılıp anıq forma berilgennen keyin temperatura tásirinde jumsarmaytuǵın bolıp qaladı. Bunday polimerler shashaqlı strukturalı boladı.
Qásiyetleri hám wazıypasına qaray polimerler tómendegi túrlerge bólinedi.
1. Plastik massalar (plastmassa) tek joqarı temperatura tásirinde jumsarmaytuǵın, bekkemligi joqarı hám salıstırǵanda kem iyiliwshi qattı materiallar;
2. Sintetikalıq talshıqlar keminde 180-200^oS den keyin jumsap sozılatuǵın bekkem sabaqlar;
3. Kauchukler joqarı temperatura tásirinde hám óz elastikligin saqlaytuǵın
polimerler;
4. Lak hám boyawlar metall, aǵash hám shıyshe materiallar menen bekkem
baylanisıp temperatura, hawa hám mexanikalıq tásirlerden olardı qorǵawshı
polimerler.
Plastmassa túrleri hám olardı qollanılıwı.
Plastmassa (plastik) dep - polimerler tiykarında alınǵan bekkem, qattı hám elastik materialǵa aytıladı.
Plastmassa - grekshe “plastic” - “qayısqaq” hám latınsha “massa” - “domalaq tárizli zat” sózleriniń quralǵan. Plastmassalar da polimerlerge uqsap temperatura tásirinde plastikalıq qásiyetke iye bolıp hár túrlı formaǵa kiriwi múmkin. Plastmassalardıń qásiyetleri olardıń tiykarın quraytuǵın polimer qásiyetlerine kóp baylanıslı. Soǵan qaray termoplastlar hám termoreaktiv plastmassalar (reaktoplastlar) ózgeshelenedi. Kópshilik plastmassalar quramında polimerden tısqarı qosımshalar hám qatırıwshılsr, katalizatorlar, stabilizatorlar,
jumsaqlastırıwshılar (plastifikatorlar), boyawshılar hám maylawshı materiallar
bolıwı múmkin.
Birinshi ashılǵan plastmassalar arnawlı sharayatta basım hám qızdırıw nátiyjesinde anıq bir formanı iyelep, suwıǵannan soń óziniń dáslepki halına qayta almas edi Keyinirek ıssılıq tásirinde qayta islenetuǵın plastmassalar oylap tabıldı. Jer júzinde birinshi bolıp plastmassa selloidtı 1856 jıl ingliz ximigi Aleksandr Parkezi oylap taptı.
Plastmassalar formasınıń qayta tikleniwi boyınsha termoplast hám reaktoplast
túrlerge bólinedi. Termoplast plastmassalardıń (mısalı, polietilen, polivinilxlorid, polistirollar) molekulaları sızıqlı jaylasqanlıǵı sebepli ıssılıq tásirinde formasın ózgertiredi, yaǵnıy olardan jasalǵan buyımlardıń shıǵındıların qayta islew múmkin. Reaktoplastlardıń (mısalı, aminoplast hám ftoroplastlar) molekulaları tor sıyaqlı jaylasqanlıǵı sebepli olardı qayta islewge bolmaydı.