9-ma`ruza Mavzu: Kon transport mashinalari. Umumiy tushunchalar. Uzluksiz transport mashinalari

Transport mashinalarining asosiy vazifalari: 
1) foydali qazilma va boshqa nokerak tog‘jinslarini qazib olinayotgan joydan
olib uzluksiz ravishda belgilangan joyga tashish;
2) yuklarni tashishda ish jarayonlarini to‘la mexanizatsiyalashtirish va 
avtomatlashtirish;
3) yuk tashishda eng xarajat qilish;
4) foydali qazilmani tashishda, uning sifati o‘zgarmasligi, Chang 
ko‘tarilmasligi, shovqin va texnik xavfsizlikni ta’minlashi;
5) transport vositasining unumdorligi qazib olinayotgan yukning miqdoriga 
mos kelishi;
6) transport qurilmasi soddaligi, ishlatishda kam ishchi kuchi talab etishi, oson 
bo‘laklarga bo‘linib, oson yig‘uvchanligi va h.k. lar. 
 

---

Uzluksiz transport mashinalari. Konveyerlar 
 
Foydali qazilmalarni qazib olish va tashish ishlarini unumdorligini oshirish va 
jadallashtirish yo‘llaridan biri uzluksiz texnologiyani joriy etishdir. Bu 
texnologiyada ishlatiladigan mashinalar kompleksi qazib olish, eltish, yuklash, 
tashish va yuqoriga ko‘tarish ishlarini uzluksiz bajarish talab etiladi. Konchilik 
korxonasidagi barcha yoki ayrim transport zvenolari uchun konveyerlarni 
qo‘llamasdan uzluksiz texnologiyani joriy qilib bo‘lmaydi. Konveyer transporti yuk 
oqimi uzluksizligini ta’minlashga, mehnat unumdorligini oshirishga va kam 
energiya sarflash bilan yuk tashish tannarxini kamaytirishga xizmat qiladi. 
2-rasm. Konchilik korxonalarida ishlatilayotgan konveyerlar. 
Konveyer transporti yer osti ko‘mir konlarida qazib olish zaboylarida, 
gorizontal va qiya kon lahimlarida (18 gradusgacha) keng ko‘lamda ishlatilmoqda. 
Hozirgi vaqtda konveyerlar ruda konlarida magistral va qiya stvollarda ham 
qo‘llanilmoqda. 
Foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olishda ham konveyer transportini 
qo‘llash ko‘lami kengayib bormoqda. Ayniqsa ko‘mir konlarida uzluksiz 
texnologiya qo‘llanilganda qazib olish va ochish ishlarida ham konveyer transporti 
keng ko‘lamda ishlatilmoqda. Masalan, O‘zbekko‘mir OAJ ga qarashli Angren 
ko‘mir konida ham bugungi kunda konveyerlar samarali ishlatilmoqda. Muruntau 
kar’yerida rudalarni va qoplama jinslarni tashishda konveyerlar maydalash 
qurilmalari bilan birga ishlatilmoqda. Hozirgi vaqtda dunyoning ko‘plab konchilik 
korxonalarida yuk tashish ishlari uchun juda katta quvvatli konveyer kompleklari 
joriy qilingan. Masalan, Berezovo razrezidan TES gacha (Rossiya) 15 km, Nijney 
Saxarada 100 km uzunlikdagi konveyer liniyasi ishlatilmoqda.
Konveyer transportining afzalliklari: ishlash usuli uzluksiz, tashish uzunligiga 
bog‘liq bo‘lmagan holda o‘zgarmas unumdorlikda ishlashi, yuqori darajada 
avtomatlashtirish imkoniyatining mavjudligi, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning 

---

kamligi, nisbatan yuqori qiyalikka yuk tashish imkoniyati (18 gradusgacha yoki 320-
360 minglikkacha), temir yo‘l va avtomobil transportiga qaraganda ishlatish 
xavfsizligi.
Konveyer transportini sinflarga ajratish “yukni siljitish usuli” orqali 
bajariladi. Bunday holda konveyerlarni uchta guruhga ajratish mumkin: yukni 
bulg‘alantirish usuli bilan, ko‘chirish usuli bilan va inersiya kuchi bilan siljituvchi 
konveyerlar. Konveyerlar sinflari 3-rasmda keltirilgan 
Yer osti ko‘mir konlari qazib olish zaboylarida ko‘mir tashish uchun ko‘proq 
kurakli konveyerlar ishlatiladi. To‘g‘ri magistral kon lahimlarida Lentali 
konveyerlar, egri kon lahimlarda esa plastinali konveyerlar ishlatiladi. Uzunligi katta 
bo‘lgan to‘g‘ri uchastkalarda esa lenta-trossli konveyerlar ishlatiladi.