9-mavzu. Kichik biznes va tadbirkorlik sub’ektlarining moliyaviy faoliyati tahlili

Birinchidan, pulga tenglashtirilgan to’lov vositalari (masalan, veksel, chek, sertifikat 

va hokazolar)ni yuzaga chiqarib, ularni xo’jalik oborotiga jalb qiladi. 

Ikkinchidan, bo’sh pul mablag’larini harakatdagi, ishdagi kapi-talga aylantirib, pulni 

pul topadi, degan qoidani amalga oshiradi. 

Uchinchidan,  qarz  berish  orqali  pul  mablag’larini  turli  tarmoqlar  o’rtasida  qayta 

taqsimlash bilan ishlab chiqarish resurslarining ko’chib turishini ta’minlaydi. 

To’rtinchidan,  qarz  berish,  qarzni  undirish  vositalari  orqali  iqtisodiy  o’sishni 

rag’batlantiriladi. 

Kredit  va  undan  foydalanishda  turli  natijalarga  erishiladi.  Bu  natijalar  ijobiy  yoki 

salbiy bo’lishi mumkin. Ijobiy natijalar deganda, kreditdan samarali foydalanish natijasida 

qo’lga kiritilgan yutuqlar tushuniladi. Masalan, Andijonning Asaka shahrida asosan, bank 

krediti  hisobidan  qurilayotgan  yangi  avtomobil  zavodi  respublikaning  yengil 

avtomobillarga  bo’lgan  ehtiyojini  ma’lum  darajada  qondirsa  va  jahon  bozorida  munosib 

o’rin egallasa, bu kreditning ijobiy yo’li hisoblanadi. 

Kreditning salbiy roli, asosan, quyidagi ikki holatda namoyon bo’ladi: 

-  kredit  turli  yo’llar  bilan  asossiz  ravishda  ko’p  berilsa  va  oqibatda  pul  massasi 

ko’payib, milliy pul qadrsizlansa; 

-  agar  olingan  halqaro  kreditlardan  samarali  foydalanilmasa  va  mamlakat  o’zining 

boshqa daromad manbalari, masalan, oltinini sotish hisobidan kreditni qaytarsa. 

Kredit  aloqalari  pul  egasi  bilan  qarz  oluvchi  o’rtasida  bevosita  va  bilvosita  bo’lishi 

mumkin.  Birinchi  holda  ular  to’g’ridan-to’g’ri  muomalaga  kirishadi.  Ikkinchi  holda  ular 

aloqachi vositachilar orqali yuz beradi. SHunga qarab, kreditning quyidagi asosiy shakllari 

kelib chiqadi: 

1. Tijorat krediti. 

2. Bank krediti. 

3. Iste’molchi krediti. 

4. Davlat krediti. 

5. Halqaro kredit.