9-mavzu: shovqin va titrashdan himoyalanish Reja: Shovqin tasnifi va uni meyorlashtirish. Shovqinga qarshi kurash usullari

 
Shovqinni so’ndirish. 
To’qimachilik korxonalarida shovqinni bo’g’ish niyatida sex binosi elementlariga shovqin 
yutuvchi panellar ishlatiladi. Ayrim xollarda sexlarning orasi vatin bilan tuldirilgan yogoch 
ramalariga joylashgan govaklashtirilgan pulat koplamalar bilan koplanadi.

---

11
Sankt-Peterburg mexnatni muxofaza qilish ilmiy-tadqiqot instito’tining tadqiqotlari shovqin 
yutuvchi koplamalarning keng diapazonida (4000-6000 Gs) shovqin yutish koeffitsiyenti 
yukoriligini (0,5-0,65) ko’rsatadi. Ma’lumki, 4000 Gs atrofidagi chastotalarda sanitariya 
normalaridan ortuvchi shovqinlar eng zararlar hisoblanadi.
Bulardan tashkari, ayrim korxonalarda sex devorlari va shiftlarini shovqin yutuvchi 
materiallar bilan pardozlash joriy qilinadi. Bunda sexning balandligi juda xam yukori bo’lmagan 
xollarda (4-6 m) yukori samaraga erishishi mumkin. Sex shiftlari baland bo’lgan xollarda bunga 
kushimcha ravishda shovqin manbai bilan ish joylari oralariga govaklashtirilgan shovqin yutuvchi 
materiallar hamda qoplangan shovqin ekranlar (ular metaldan, oyna, yogoch, plastmassa va boshka 
materiallardan tayyorlanishi mumkin) o’rnatiladi.
Yukorida aytib o’tilgan pardozlash materiallarining shovqin yutish hisobiga umumiy 
shovqin kuchining kamayishi quyidagicha hisoblanadi (dB). 

L
S
S



101
2
2
1 1
lg


dB (5.9.) 
bu yerda 


2
S
2
- xonalarda pardozlash hisobiga shovqin yo’tilish ekvivalentining 
yigindisi, dB; 


2
S
1
- xonalarda shovqin yutuvchi pardozlash kulmagandagi shovqin yo’tilishi 
ekvivalentinig yigindisi, dB; 

1

2
- devor, shift yoki panellarning tovush yutish koeffitsiyeti; 
S
1
;S
2
- devor, shift yoki panellarning yuzalari, m
2
. 
Kupincha to’qimachilik korxonalarida aerodinamik shovqinlar, ya’ni kuchli havo okimi 
hisobiga ajralib chiqadigan shovqinlar uchraydi. Bu xollarda shovqinni kamaytirish maksadida xar 
xil konstruksiyali glushitellar ishlatiladi. Bular, naysimon ari iniga uxshash govak plastinkali, 
kamerali va boshka shakllarda bo’lishi mumkin. Bularning umumiy xususiyati shundaki, ichki 
devorlari tovush yutuvchi materiallar bilan koplagan bo’ladi.
Naysimon sundirgichlar uchun tovushni sundirish kobiliyati quyidagicha hisoblanadi: 

L
p
D

10 lg
,

dB (5.11.) 
bu yerda D - nayning diametri, m. 

r
- tovush yutish koeffitsiyentining hisoblash uchun ishlatiladigan kiymati, dB m
0,5
. 
Naysimon sundirgichlarda doira shaklidagilar, turtburchak shakldagilarga nisbatan 
shovqinni kamrok sundiradi.
Sundirgichlar tovushni bugib, uning spektral tarkibini keskin uzgartiradi. Ayniksa odam 
kulogiga yokimsiz bo’lgan urta va yukori chastotali tovushlarni intensiv ravishda bugadi.
Tovush yutuvchi plastinkalar - orasi tovush yutuvchi materiallar bilan to’ldirilgan, to’r 
bilan qoplangan yogoch yoki metall govlardir. Bunda tovush yutuvchi materiallar sifatida, paxta 
va lub tolasi, gisht kukuni va shunga uxshash materiallar qo’llanishi mumkin.
Jadval.