9-mavzu: shovqin va titrashdan himoyalanish Reja: Shovqin tasnifi va uni meyorlashtirish. Shovqinga qarshi kurash usullari

Shovqin ulchagichlarning asosiy texnik ko’rsatkichlari 
Turi 
Chastota 
lar doirasi, 
kGs 
Ulchanadi 
gan 
shovqining 
darajalari 
doirasi, dB 
Xarorat 
doirasi, t
0
S 
Ruxsat 
etiladigan 
namlik, % 
Tashki 
ulchamlari, 
sm 
Ogirligi, kg 
SH-3M 
0,040-10 
30-140 
10 
dan 
35gacha 
65-75 
27x20x14 
5,5 
ISHV-1 
0,022-12 
30-150 
-20dan 
50 
gacha 
80 gacha 
22x36x36 
12,0 
2203(Bryu 
l va Kyer) 
PSI - 202 
0,020-18 
22-140 
-10 dan 60 
gacha 
90 gacha 
31x12x9 
2,7 
(RET-
Germaniya) 
0,020-12 
17-135 
-10 dan 10 
gacha
90 gacha
26x12x18
3,6 
5.3. Shovqinga qarshi kurash usullari. 
Shovqinga qarshi kurashish quyidagi usullar bilan amalga oshirilishi mumkin: 
okilona akustik rejalashtirish (shovqinli uskunalarni to’g’ri joylashtirish); 
manbaning shovqin chiqarishini kamaytirish; 
shovqinni ixotalash; 
shovqinni yutish; 
shovqinga qarshi to’siqlar qo’llash; 
shovqinni buguvchi moslamalar qo’llash; 
shovqinga qarshi shaxsiy himoya vositalari qo’llash.
Ratsional akustik rejalashtirish. Korxona obyektlarini rejalashtirish, bosh rejani loyihalashda 
shovqin chiqaruvchi obyektlarni lokallashtirish, ma’lum joylarga, ya’ni boshka obyektlarga 
shovqinning zarari tegmaydigan qilib joylashtirish talab qilinadi. Bunda birinchi navbatda 
“shamollar guldastasi”, ya’ni shu axoli punktida shamolning asosiy yo’nalishi hisobga olinadi.
Shovqinli sexlar bilan “tinch” xonalar (idoralar, konstruktorlik byurolari, ko’tubxona, 
tibbiyot xonasi va x.k. lar) orasidagi masofa shovqinni kerakli mikdorda kamaytira oladigan 
darajada bo’lishi kerak. Agar korxona shaxar xududida bulsa (to’qimachilik korxonalari aksar 
shaxar xududi ichida joylashgan bo’ladi), shovqinli sexlar axoli yashovchi uylardan uzoqrokda, 
ya’ni korxona xududining ichkarasida joylashtirilishi kerak. Agar bunday sexlar bir binoning 
ichida joylashtirilishi kerak bulsa “tinch” xonalar shovqinli xonalardan shovqinni yaxshi 
ixotalovchi to’siqlar bilan ta’minlanishi yoki boshka, odam kam bo’ladigan xonalar, sanuzel va 
koridorlar bilan ajratilgan bo’lishi kerak.
Umuman shovqin manbasidan L, m uzoqlikda qanchaga sunishini quyidagi formula bilan 
aniqlash mumkin. Masalan, tukuv sexidan 30 m uzoqlikda korxona xovlisida joylashgan 
sartaroshxonadagi shovqinning kuchini aniqlash. Shovqin manbaidan 1 m masofadagi kuchi 94 
dB.
L
x
=L
shm
-20 lg L -8= 94-20 lg 30-8=56,4dB.
bu yerda L-shovqin manbai bilan biror obyekt orasidagi masofa, m; 

---

9
L
shm
- shovqin manbaining shovqin chiqarish kuchi darajasi, dB (odatda undan 1 m masofada 
ulchanadi); 
L
x
- shovqinni L masofada sunishi, dB. 
Shovqin kup chiqaradigan sexlar atrofi yaxshi kukalamzorlashtirilgan, bargi kalin daraxt va 
bo’talar bilan qoplangan bo’lishi kerak.