9-modul finanslıq investiciya hám investitsion siyasat. Pul aylanısı, kredit hám bankler. Reja

AD₂
2
P₁
1 AD₁


0 Q₁ Q₂ Real JMÓ
2-súwret. Talap inflyaciyasi.


2. Usınıs inflyasiyasi. Inflyasiya islep shıǵarıw ǵárejetleri hám bazar daǵı usınıstıń ózgeriwi nátiyjesinde de kelip shıǵıwı múmkin. Islep shıǵarıw ǵárejetleriniń ósiwi keltirip shıǵıs inflyasiya ónim birligine etiletuǵın ǵárejetlerdiń kóbeyiwi esabına bahalardıń asıwın ańlatadı. Bul jaǵdaydı da sızılma arqalı kórip shıǵamız (3-sızılma).


Baga
dárejesi AS₂ AS₁


3


P₂
AD
2
P₁
1


0 Q₂ Q₁ Real JMÓ
3-chizma. Taklif inflyasiyasi.

CHizmadan usıdan ayqın boladı, ǵárejetlerdiń ósiwi nátiyjesinde jalpı usınıs iymek sızig'itıń AS1 den AS2 ge qısqarıwı ónim birligine tuwrı keliwshi ǵárejet muǵdarın asırıp, bahalardıń R1 den R2 dárejege shekem eliriwine, real islep shıǵarıw kóleminiń bolsa Q1 den Q2 ge shekem qısqarıwına alıp keledi.

SHutıńdek, inflyasiyatıń tómendegi sebeplerin da kórsetiw múmkin:
- monopolistik xızmetlerdiń payda bolıwı hám ámel etiwi;
- nadurıs salıq siyasatı júrgiziw;
- jáhán bazarları daǵı bahalardıń ósiwi;
- áskeriy tarawdaǵı ǵárejetlerdiń ósiwi hám taǵı basqa.
Inflyasiyatıń o'rmalab baratuǵın, jedel hám giperinflyasiya sıyaqlı túrleri de bar. O'rmalab baratuǵın inflyasiya jaǵdayında bahalar jılına 10 procentkeshe, jedel inflyasiyada 20 dan 200 procentkeshe, giperinflyasiyada 200 procentten joqarı dárejede ósiwi baqlanadı.
Boljaw múmkinligine qaray kutilayotgan hám qápelimde inflyasiya parıq etedi. Kutilayotgan inflyasiya jáne onıń aqıbetlerin aldınan boljaw múmkin, qápelimde inflyasiyani aldınan aytıp bolmaydı. Birinshi halda inflyasiyatıń kutilayotgan unamsız aqıbetlerine tayarlanıp, onı sezilerli dárejede yumshatish múmkin. Ekinshi halda bahalardıń qápelimde ósiwi nátiyjesinde mámleket ekonomikalıq jaǵdayınıń sezilerli jamanlashuvi júz beriwi múmkin.

4.