А. А. Азларова, М. М. Абдурахманова

10- расм 
Ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий рискларнинг манбалари
51
 
Юқорида келтирилган омиллар асосида рискларнинг келиб чиқиш 
сабабларини аниқлашимиз мумкин. 
Агарда биз рискларнинг келиб чиқишининг сабабларини таҳлил ецак, бу 
сохада барча сабаблар ҳам ўзига хос мавқеини эгаллашининг гувохи бўламиз. 
Биз қуйидаги рискларнинг аниқ тури хисобланган, яъни капитал савдоси билан 
боғлиқ рискларнинг турлари, уларнинг мохияти ва хусусиятларини таҳлил 
етамиз. 
Юридик ва жисмоний шахсларнинг вақтинча бўш пул маблағларини 
қўшимча даромад олиш учун капиталга йўналтирилиши доимо турли хил 
рискларларга учраши билан боғлиқдир. Бўлажак сармоядорлар учун улар 
сарфлайдиган сармояни даромад келтирилишига ёки уни йўқотилишига олиб 
келадиган рискларларнинг турларини қуйидаги расмда кўришимиз мумкин.
Биз юқоридаги расмда кўрсатиб ўтилган рискларнинг ҳар бир турини 
таҳлил етамиз: 
1.Қонунчилик ўзгариши билан боғлиқ рисклар маълум мамлакатда давлат 
тўнтарилиши ёки хукумат таркибининг ўзгариши натижасида амалдаги қонунга 
киритиладиган ўзгартиришларнинг натижасида юзага келади, яъни хукумат 
таркиби қиммматли қоғозлар бўйича янги вазифаларни амалга ошириши 
мумкин, аввал муомалага чиқарилган капитални тўлаб беришдан воз кечиши, 
тўлов муддатини «мўзлатиб» кўйиши, капитал курсини ўзгартириши, капитал 
бозоридаги савдонинг тартиб қоидаларини ўзгартириши ва шунга ўхшаш 
ўзгаришлар киритиши натижасида юзага келадиган рисклар бўлиши мумкин. 
2. Ҳарбий конфликтлар риски. Ушбу риск маълум бир мамлакатда ёки у 
жойлашган минтақада ҳарбий конфликтлар ва уруш ҳаракатларининг 
бошланиши билан амал қилаётган фонд бозори фаолиятининг бўзилиши ва 
бунинг натижасида инвесторлар зарар кўриб қолиши билан боғлик рискнинг 
туридир.
 
 
51
Алимов И.И., Хусанбоев А.Ғ., Икромов А.И. Тижорат банкларининг қимматли қоғозлар билан 
операциялари. -Т.: ТДИУ. 2010. 
Ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий 
рисклар 
Субъектив 
сабаблар: 
малака ва 
билимнинг 
етишмаслиги
Табиий 
сабаблар: сув 
тошқини, 
зилзила ва 
бошқалар 
Сиёсий 
сабаблар: 
давлат 
тўнтарилиши
, уруш 
Тасодифийлик: 
кўзда 
тутилмаган 
ходисалар 

---

130