A. A. Gulovа ijtimoiy ishdа bolalar huquqlarini himoya qilish oʼquv qoʼllаnmа buxoro-2022

2. Bolalar Ombudsmanining vazifalari va funksiyalari.
Bolalar Ombudsmani ishining vazifalari va yo'nalishlari aniqlandi. U bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish kafolatlarini ta'minlaydi, bolaning huquqlarini himoya qilish uchun sudlarda ishtirok etishi, qamoqda saqlash joylariga va jazoni ijro etish muassasalariga borishi va nogiron bolalarni, shuningdek yetim bolalarni ijtimoiy moslashishga yordam beradi.
O'zbekiston Prezidentining Bola huquqlarini himoya qilish tizimini takomillashtirish bo’yicha qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risidagi 2020 yil 29-maydagi qarori bilan oliy Majlisning bola huquqlari bo'yicha vakili vazifalari va faoliyat yo'nalishlari belgilab berildi. Ombudsman o'rinbosari — bolalar Ombudsman instituti 2019 yil aprel oyida (“Bola huquqlari kafolatlarini yanada kuchaytirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi PQ) joriy etilgan. Fevral oyida Aliya Yunusov ushbu lavozimga tasdiqlandi.
Qarorga muvofiq, bolalar Ombudsmani bola huquqlari to'g'risidagi Konvensiyani va bola huquqlari masalalari bo'yicha boshqa hujjatlarni ijro etish strategiyasini ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etadi. Bundan tashqari, uning vazifasiga bolalar va ularning qonuniy vakillari o'rtasida bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari to'g'risida tushuntirish berish kiradi.
Vakil jismoniy va yuridik shaxslarning, shu jumladan bolalar va ularning qonuniy vakillarining bolaning huquqlari va qonuniy manfaatlari buzilganligi to'g'risidagi murojaatlarini ko'rib chiqadi.
Bolalar Ombudsmani qonun hujjatlariga bolaning huquq va erkinliklarining xalqaro standartlarini joriy etish, shuningdek, davlat organlari va boshqa tashkilotlar faoliyatida bolaning huquqlariga rioya etilishi monitoringini olib boradi. Bundan tashqari, u muntazam ravishda bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya qilish va uni himoya qilish holati haqida jamoatchilikni xabardor qiladi.
Bolalar Ombudsmanining yana bir vazifasi nogiron bolalarni, shuningdek yetim bolalarni va ota-ona qaramog'idan mahrum bo'lgan bolalarni bolalar ta'lim muassasalarini tugatgandan so'ng ijtimoiy moslashishga yordam berishdir. Bundan tashqari, uy-joyga muhtoj yetim bolalarni va ota-ona qaramog'idan mahrum bo'lgan bolalarni tarbiya muassasalarini bitirgan, munosib uy-joy bilan ta'minlashga yordam beradi.
Hujjatda bola huquqlari bo'yicha vakil o'z vakolatlarini davlat organlari va ularning mansabdor shaxslaridan mustaqil ravishda amalga oshirishi belgilab qo'yilgan.
Bolalar Ombudsman daxlsizlik huquqidan foydalanadi va Oliy Majlis palatalarining roziligisiz jinoiy javobgarlikka tortilishi, qo'lga olinishi, qamoqqa olinishi yoki sud tartibida undiriladigan ma'muriy jazo choralari ko'rilishi mumkin emas.
Bolalar huquqlari bo'yicha vakilga nisbatan jinoyat ishi faqat bosh prokuror tomonidan qo'zg'atilishi mumkin. Bolalar Ombudsmanining shaxsiy buyumlari, bagaj, transport, turar-joy va xizmat ko'rsatish binolarini majburiy haydash, ushlab turish, shuningdek tekshirishga yo'l qo'yilmaydi.
Vakil har yili Oliy Majlisga davlat organlari, shu jumladan huquqni muhofaza qiluvchi organlar tomonidan bola huquqlari, erkinliklari va manfaatlarini himoya qilish to'g'risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi holati to'g'risida hisobot taqdim etadi.
Bola huquqlari bo’yicha vakil (Bolalar Ombudsmani)
Bola huquqlari bo’yicha Qo’mita belgilaganidek, Konvensiyaning 4-moddasiga binoan,
"Konvensiyada nazarda tutilgan huquqlarni amalga oshirish uchun barcha kerakli Qonuniy,
ma'muriy va boshqa choralarni ko’rish" davlatlarning majburiyatiga kiradi, bu esa bola
huquqlarining amalga oshirilishini ta'minlash va monitoring qilish maqsadida inson huquqlari
bo’yicha mustaqil milliy institutni yaratishni o’z ichiga oladi. Bu institut Bola huquqlari
bo’yicha vakil instituti shaklida tuziladi.
Bu turdagi organlarning vazifalari va vakolatlari Bola huquqlari bo’yicha Qo’mitaning "Bola
huquqlarini himoya qilish va ta'minlashda mustaqil milliy institutning roli" deb nomlangan
2002 yil Umumiy sharhlarida berilgan. Bu organ barcha mavjud bo’lgan va taklif etilayotgan
Qonun-hujjatlarni ko’rib chiqishga, davlat organlari tomonidan ular bajarilishini ko’rib chiqish, bola huquqlari buzilganda tergov olib borish va bolalar bilan ularga tegishli ta'sir
Ko’rsatadigan masalalar bo’yicha bamaslaxat ish olib borish vakolatiga ega bo’lishi kerak.
Bu organ Hukumatdan mustaqil bo’lishi kerak, lekin davlat tomonidan moliyalashtirilsa ham uning mustaqilligiga ta'sir ko’rsatadigan barcha moliyaviy nazorat shakllaridan ozod bo’lishi lozim.
Qonunda bola huquqlarini, erkinliklarini va Qonuniy manfaatlarini ta'minlash hamda davlat
va boshqa organlar bola huquqlarini himoya qilish bo’yicha tashkilotlar faoliyatini
monitoring qilish maqsadida bola huquqlari bo’yicha vakil institutini tashkil etish ehtimoli ko’zda tutilgan.