A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

8.2. Mahalliy manbalar
Bu davrda «Afzal at-tavorix*, «Tarixi U m arxon*, «Risolai askariya*, 
H a k im x o n T o ’ r a n in g « M u n ta x a b u t - t a v o r i x * , M u lla N iy o z
M uham m adning «Tarixi Shohmhiy*, Avaz M uham m ad A ttorning «Tarixi 
jahonnam oiy*, M uham m ad Solihning «Tarixi jadidayi Toshkand*, Mullo 
Y unusjon M unshiyning «Amiri Lashkar Alim qul tarixi* kabi asarlar 
Q o 'q o n xonligida, «Tuhfat ul-xoniy*, «Tarixi am ir Haydar*, «Fatxnom ai 
sultoni*, «MangMtlar xonadoni tarixi*, « 0 ‘zbek podshohliklari zikri», 
M irzo Abdullazim Somiyning «Tarixi Salotini mangMtiya*, «Tarixi salotini
248

---

m ang‘itia, uzbakiya va ashtarxoniya», «Shajarai xusravi Kom kor* nom li 
asariar Buxoro amirligida, Munisning «Firdavs ul-iqbol*, M uham m ad Rizo 
Ogahiyning «Riyoz ud-davlat*, «Zubdat ut-tavorix*, «Jom i’ al-voqioti 
sultoniy*, «G ulshan ud-davla*, Bayoniyning «Shajarayi Xorazm shoxiy*, 
«Xorazm tarixi*, «Iqboli Feruziy* kabi tarixiy asariar X orazm da yaratildi. 
Xorazmda yaratilgan tarixiy asariar o'zbek tilida yaratilganligi bilan diqqatga 
sazovor. B undan tashqari xorazmlik olim va tarjim onlar ko'plab tarixiy 
asarlami o'zbek tiliga taijima qilganlar. U m um an, mustamlakachilik arafasida 
va bu davrda ko'plab m ahalliy tarixchilar b o'lib o 'tg a n siyosiy voqealarga 
o 'z m unosabatlarini bildirganlar. Bugungi kunda ushbu m anbalardagi 
qim m atli m a’lum otlam i boshqa m anbalar bilan qiyosiy o'rgan ish asosida 
tarixni xolis va odilona yoritish m um kin.
8.3. Rossiya manbalari
Mustamlakachilik davriga oid Rossiya manbalari deganda, birinchi galda 
C h o r R o ssiy a sin in g rasm iy id o ra la ri, ta s h q i is h la r v a z irlig i, rus 
am aldoriarining xotiralari ham da rus tarixchilam ing asarlarini tushunam iz.
C h o r Rossiyasining rasmiy idoralarining Turkistonni zabt etilishi va 
mustamlakaga aylantirilishiga oid ko'plab qim m atli m a ’lum otlari mavjud. 
Am m o, ular yaxlit holda chop etilm agan. Bu m anbalardan O 'zbekiston 
yangi tarixining birinchi jildi «Turkiston C h o r Rossiyasi m ustam lachiligi 
davrida» (T oshkent, 2000) kitobidan m a’lum darajada foydalanilgan. 
Lekin, ulam i katta tarixiy-ilm iy aham iyatga egaligini nazarda tutganda 
ham m asini yaxlit hold a ilm iy izo h lar b ilan ch o p etilishi m aqsadga 
muvofiqdir.