А д м а д ж о н с о л и е в, а б д у м а л и к у с м о н о в

8. Т О ВА РН И Н Г РАЦ О БА ТБАРДО Ш Л И ГИ
Ха р бир хар и д о р у зига ё ^ц ан товарни сотиб олади, ис т е ъ­
мол чи л ар эса р а ц и бл а р то в ариг а нис ба тан купроц 
ижтимоий 
э х т и ё ж л а р и г а мос ке лувчила рини т а н л а ш а д и . Шуни н г учун рак;о- 
б а т б а р д о ш л и к ( та нл ан г ан бозорда товарни сотиш имконияти) 
ни ф а ^ а т р а ^ и б л а р товарини сол и шти р и ш 
о р ц а л и
а н и ^ л а ш
мумкин. Р а ^ о б а т б а р д о ш л и к нисбий тушунча, а н и ^ бозорга ва 
унга кириш в а^ти г а боглицдир.
Х а ри д ор л ар ни н г товар ва х и з м а т л а р сотиб о л иш л а р и учун 
к и л г ан с а р ф - х а р а ж а т л а р и икки ^и смд ан иборат. Биринчиси то­
на рга тул ан ган
бацо
ва иккинчиси уни топиш учун кетган в а
1
\т 
г а и шл а т и ш х а р а ж а т л а р и д и р . У ла рни н г ^ а м ма с и ж а м и я т учун 
истеъмол х а р а ж а т л а р н н и , яъни ба^осини т а ш к и л этади. И с т е ъ ­
мол бахоси т ов арнинг хар и д килиб ол иш н архи да н анча 
куп.
56

---

Мисол, юк ма ши на си ни н г ха р и д нархи умумий истеъмол ба.^о- 
сининг 15 фоизини, са молётники 11 фоизини, совитгичники 10 
фоизини, тр а к то р ни к и 19 фоизини т аш к и л этар экан. Ш у с а ба б- 
ли т ов а р л ар ичида энг р а ^ о б а т б а р д о ш и булиб, бошланг ич ба- 
хоси пасти эмас, б ал ки истеъмолчи ^у л и да и ш л ат и ли ш и цулай- 
лиги, кам с а рф л иг и ва умумий х а р а ж а т и камроц ли г и
билан 
фа р ц л а н ад и г а н и хисобланади.
Товар рацобатбардош лигини бахолаш
Х а ри д ор л ар ха т т н- х а ра к а ти н и к уз а тиш шуни ку рс ат мо ^ д а-
ки, у л ар т ов а р л ар н и т а в д о сл а ш д а , ^айсинисини и шл а т и ш са ма- 
радорлиги ( Р) сотиб олиш х а р а ж а т л а р и г а (С) нисбатан юцори 
булса, у ша тов ар ни к упро^ т а н л а ш а д и . Д е м а к , товарни 
рако-
Р
б атб а р до шл иг и (К) умумий к уринишда К = - ^
булади. Т о в а р ­
нинг р а к о ба тб а рд о ш л и ги ни б а х о л аш цуйидаги б оскичларни 
у з
ичига олади:
— бозорни т а х л и л ^илиб, узимизни 
т ов а р и ми з г а 
у х ша ш 
товар намунасини топиб олиш;
— бизнинг т ов ар б ил ан 
с ол ишт и ри ла ди г ан
т о в а р л ар д аг и
асосий к у рс ат ки ч ла рни б елг илаш;
— узимизнинг т ов ар и ми зд а ги интеграл (умумий) ра^обат - 
б а р до ш л ик хусусиятини а ни к л а ш;
Товарнинг 
р а к об а т ба р до ш л и г и ни
б а х о л а ш
б ос^ичла ри 
(7-расм.)