А. Э. Тангиров бизнес ижроси ва

Аниклаштириш - истеъмол бозори (тармоқ)даги 
эҳтиёжларни (кутишларни) аниқлаш; 
• 
Ривожланиш ва ишлаб чиқиш – маълум бўлган 
маҳсулот (хизматлар)га истеъмол бозори (саноат) талабларига жавоб 
берадиган янги сифатлар ва янги мазмун бериш; 
• Прогнозлаш - истеъмол бозорида (саноатда) эҳтимолий 
эҳтиёжларни аниқлаш. 
• Яратиш – маҳсулотнинг жисмоний яратилиши ва маҳсулот 
мавжудлиги тўғрисида истеъмол бозорини хабардор қилиш 
(ташвиқот); 
• Буюртма - якка тартибдаги истеъмолчининг маҳсулотга 
бўлган расмий эҳтиёжи билан ифодаланган бозор ҳодисаси; 
• Жўнатиш – товарни эквивалент қийматга (пулга) 
айирбошлашнинг бозор ҳодисаси; 

---

150 
• Хизмат – айирбошлаш фактидан кейин корхона ва якка 
харидорнинг ўзаро ҳамкорлиги. 
Ҳаётий циклнинг юқоридаги еттита асосий босқичи корхонада 
содир бўладиган еттита асосий якуний жараённи ташкил қилади. 
Иккинчи муҳим концептуал моделлаштириш ёндашуви бу 
тизимларни қуйидаги таснифлагич бўйича қуйи тизимларга 
бўлишдир. 
Маҳсулот тизимининг қуйи тизимлари 
• Қуйи тизим - макро муҳит (Истеъмол бозори) билан ўзаро 
таъсир қилувчи интерфейс; 
• Қийматни шакллантириш қуйи тизими. Қиймат - маҳсулот ёки 
хизматнинг истеъмол сифати. Ушбу ёндашув доирасида, биринчи 
навбатда, бозор нархи ва истеъмолчиларнинг хоҳиш-истакларини 
шакллантириш масаласига муносиб жавоб бериш мумкин, 
• Маҳсулот инфратузилмаси қуйи тизими - маҳсулот ёки 
хизматнинг жисмоний таркиби (инфратузилмаси) учун масъул 
бўлган қуйи тизим. Юқорида айтиб ўтилганидек, маҳсулот 
инфратузилмаси унга қандайдир қиймат беради, лекин у 
истеъмолчини умуман қизиқтирмайди. 
Ресурс тизимининг қуйи тизимлари 
• Қуйи тизим - макро муҳит билан ўзаро алоқада бўлган 
интерфейс (Супплиэрс Маркет). 
• 
Ресурс 
инфратузилмаси 
қуйи 
тизими. 
Ресурслар 
инфратузилмаси улардан фойдаланадиган маҳсулот қуйи тизими 
элементларининг талабларига жавоб бериши керак. Ушбу қуйи 
тизимда корхона ҳаёти учун зарур бўлган ресурслар таркибига 
қўйиладиган талаблар аниқланади ва ишлаб чиқилади; 
• ресурсларни узлуксиз таъминлаш ва зарур миқдор ва сифатда 
таъминлашни таъминловчи ресурсларни сақлаш (қўллаб-қувватлаш) 
қуйи тизими. 
Матрица модели жараёнлар ва кичик тизимларнинг кесишиши 
сифатида шакллантирилади, уларнинг кесишиши корхонанинг 
бажариши учун зарур бўлган вазифаларни беради. Вазифалар ягона 
тизимга боғланган. 
Матрица модели қуйидагиларга имкон беради: 
- маҳсулотнинг ҳаёт айланишининг хусусиятларини ҳисобга 
олиш; 
- бизнес жараёнларини режалаштиришни ҳисобга олиш; 
- деярли ҳар қандай корхона фаолиятини моделлаштириш. 

---

151 
Матрицали ёндашувнинг ўзига хос хусусияти иккаласининг ҳам 
имкониятидир вазифаларни бирлаштиринг (бизнес жараёнлари ва 
тизимлари бўйича) ва "оқ доғларни" қолдиринг.