А. Э. Тангиров бизнес ижроси ва

Гуманитар ёндашув 
"Бизнес-модел" 
деганда, 
унинг 
самарадорлигини 
аниқлайдиган, 
қолган 
корхоналар 
фаолиятининг 
рўйхати 
тушунилади, қоида тариқасида, улар ўртасида аниқ алоқалар 
ўрнатилмаган. Диққат бу жиҳатлар таърифининг тўлиқлиги ва ўзига 
хослигига қаратилади. 
Корхона бизнес-моделининг таркибий қисмлари: 
мақсадлар; 
ташкилий тузилма;
бизнесда иштирок этиш тузилмаси;
имкониятлар;
контрагентлар; 
корпоратив маданият (ташқи дунёда вакиллик ва корхона 
ичида). 
Афзалликлари: 
меҳнат ва молиявий харажатлар бизнеснинг расмий моделини 
амалга оширишга қараганда анча паст; 
расмий методологиянинг йўқлиги бу йўналишни белгилайди; 
корхона бошқаруви учун ҳам, оддий ходимлар ва ишчилар 
учун ҳам тушунарли; 
ўзгаришларни жуда тез амалга оширилиши мумкин. 
Камчиликлари: 
методологиянинг йўқлиги якуний таъсирнинг ноаниқлигини 
оширади; 
ўзгаришлар, қоида тариқасида, косметик характерга эга ва 
шунинг учун ҳозирги вазиятни сезиларли даражада яхшилаш учун 
ишлатиб бўлмайди. 
Бизнес-моделларини 
яратиш 
учун 
корхонанинг 
умумлаштирилган 
функционал 
диаграммаси 
ишлатилади. 
Диаграмма умумий шаклда ҳар қандай корхона (ишлаб чиқариш, 
савдо, хизмат кўрсатиш соҳасидаги корхона) ишининг моҳиятини 
акс эттиради. 
Бу ёндашув бошқарув регистрларининг универсал тўплами 
(мақсадлар, стратегиялар, маҳсулотлар, функциялар, ташкилий 
алоқалар ва бошқалар) ёрдамида корхонани тасвирлашга имкон 
беради. 

---

16 
Ташкилот очиқ ижтимоий-иқтисодий тизим сифатида ташқи 
муҳит билан ташкилотнинг функционал мақсадини (вазифасини) 
белгилайдиган кенгроқ қуйи тизим сифатида ўзаро таъсир қилади. 
Миссия - бу компанияни бозорнинг бошқа иштирокчилари 
орасида жойлаштириш натижасидир. Бу бозор ва корхона 
манфаатлари ўртасидаги муросадир. Бунга асосланиб, миссия 
асосида корпоратив мақсадлар, корпоратив ва функционал 
стратегиялар шакллантирилади, улар ёрдамида керакли маҳсулотлар 
тўплами ва натижада керакли ресурслар аниқланади. Асосий ишлаб 
чиқариш циклида маҳсулот ассортиментини такрор ишлаб чиқариш 
ресурсларни қайта ишлаш орқали амалга оширилади. Ушбу 
циклнинг таркибий қисмлари ресурсларни этказиб бериш, маҳсулот 
ишлаб чиқариш ва уларни сотиш жойларига тарқатиш учун зарур 
бўлган бизнес функциялар мажмуини ташкил қилади. 
Берилган бизнес-моделларнинг ҳар бири корхонанинг зарур 
шаффофлигини таъминлаб, фаолият тавсифининг зарур тўлиқлиги 
ва аниқлигини таъминлайди. Муайян моделни корхона фаолиятида 
қўллаш 
асосида 
бошқарувнинг 
барча 
зарур 
қоидалари 
шакллантирилади. 
Корхонанинг бизнес-моделини танлашнинг устуворлиги 
ташкилотнинг хусусиятларига ва унинг фаолиятининг ўзига хос 
хусусиятларига боғлиқ. Баъзи корхоналар ушбу бизнес-моделларини 
бир -бири билан биргаликда ишлатишлари мумкин.