A. K. Sabirov

A = _ + ( 2 k + l) A/2
- Qaytgan y o ru g ’lik uchun N yu ton n in g y o ru g ’ (yok i o ’tgani uchun 
q oron g’u) xalqalarining radiuslari
rk= V ( 2 k - l ) RA/ 2
bu erda к - xalqa tartib raqami ( k = l ,2 ,3 ,...) , R - y a ssi parallel 
plastinkaga tegib turuvchi linza sirtining egrilik radiusi.
- Q aytgan y o ru g ’lik uchun N yu ton n in g q oron g’u (yok i o ’tgani 
uchun y o r u g ’) xalqalarining radiuslari
rk = л/kRA
-t-t

---

M U S T A Q IL E C H IS H U C H U N M A SA LA LA R
1. U zunligi 
1,2 mm b o ’lgan y o ’lga tebranish chastotasi V= 5 * 1 0 14 Gs b o ’lgan 
m onoxrom atik yorug’likning nechta to ’lqin uzunligi joylashadi: I) vakuum da; 2) 
shishada?
2. Suvda 
3 m m kesm ada qancha to ’lqin uzunligi joylashea, vakuum da shuncha 
to ’lqin uzunligi joylashishi uchun lozim b o ’lgan kesm aning uzunligi aniklansin.
3. M onoxrom atik yo ru g ’likning to ’lqin fronti suvda uzunligi 
1 m b o ’lgan y o ’lni 
o ’tgan v aktga teng vakt davom ida vakuum da qanday y o ’lni bosib o ’tadi?
4. X avoda xarakatlanayotgan yorug’lik to ’lqinining y o ’liga qalinligi 1 mm b o ’lgan 
shisha plastinka q o ’yilgan. A gar to ’lqin plastinkaga: 1) normal; 2)30° 
burchak 
ostida tushsa, optik yul uzunligi qanchaga o ’zgaradi?
5. T o ’lqin uzunligi 0,6 mkm b o ’lgan m onoxrom atik yorug’likning y o ’lida qalinligi 
0 ,1 mm b o ’lgan yassi parallel shisha plastinka turibdi. Y O rug’lik plastinkaga 
norm al tushadi. O ptik y o ’l uzunligi A/2 ga o ’zgarishi uchun plastinkani qanday 
burchakka burish kerak?
6. Y O rug’lik to ’lqinining ikkita v a parallel dastasi 30° sindirish burchagiga ega 
bulgan shisha prizm aga tushadi v a sinib undan chiqadi. Y O rug’lik to ’lqinlarining 
ular prizm ada singandan keyingi optik y o ’l farqlari topilsin.
7. M onoxrom atik y o ru g ’likning interferensiyalanuvchi ikkita to ’lqinlari orasidagi 
optik y o ’l farqi 0,ZA., fazalar farki 1,5 mm b o ’lsa, m onoxrom atik yorug’lik manbai 
chiqarayotgan to ’lqinning uzunligi aniklansin.
8. Interferensiyalanuvchi to ’lqinlam ing optik y o ’l farqi 1 ,8 mkm b o ’lganda k o ’zga 
k o ’rinuvchi yorug’likning (0,76m km dan 0,38 mkm gacha): 1) m aksim al 
kuchaygan; 2) maksim al susaygan barcha to ’lqin uzunliklari topilsin.
9. Ikkita kogerent yorug’lik (0,5 mkm) manbalari orasidagi m asofa 0,1 mm. 
Interferensiya m anzarasining o ’rta qism ida ekrandagi interferensiya y o ’llari 
orasidagi m asofa 1 sm. M anbalardan ekrangacha b o ’lgan m asofa aniqlansin.
45

---

10. Y U ng tajribasida ikkita tirqish orasidagi m asofa 
1 mm, tirqishlardan 
ekrangacha b o ’lgan m asofa 3 m. A gar ekranda interferension yullam ing kenglign 
1,5 m m b o ’lsa, m onoxrom atik yo ru g ’lik m anbai chiqarayotgan to ’lqinning uzunligi 
aniqlansin.
11. Y U ng tajribasida tirqishlar orasidagi m asofa 
0,8 m m . Interferension 
y o ’llarning kengligi 
2 m m b o ’lishi uchun ekranni tirqishdan qanday 
m asofada 
joylashtirish kerak?
12. K o ’zgulari bilan utkazilgan Frenel tajribasida y o ru g ’lik m anbaining m avxum
tasvirlari orasidagi m asofa 0,5 m m ga, ulardan ekrangacha b o ’lgan m asofa esa 3 
m ga teng. T o ’lqinning uzunligi 
0 ,6 mkm. Ekrandagi interferension y o ’llarning 
kengligi aniqlansin.
13. Y U pka shisha p onaga ( n = 1,55) m onoxrom atik y o ru g ’lik norm al tushadi. Pona 
sirtlari orasidagi ikki qirrali burchak 
2°. A gar qaytgan y o ru g ’lik uchun q o ’shni 
nnterferension m aksim um lar orasidagi m asofa 
0 ,3 mm b o ’lsa, yo ru g ’lik 
t o ’lqinining uzunligi aniqlansin.
14. SH isha ponaning sirtlari o ’zaro 0,2° burchak tashkil qiladi. P onaga uning sirtiga 
norm al ravishda t o ’lqin uzunligi 0,55 m km b o ’lgan m onoxrom atik yo ru g ’lik nurlari 
dastasi tushadi. Interferension y o ’l (polosa) ning kengligi aniqlansin.
15. Y U pqa shisha ponaga uning sirtiga norm al y o ’nalishida m onoxrom atik yo ru g ’lik 
( 6 0 0 nm ) tushadi. A gar qaytgan y o ru g ’lik uchun k o ’shni interferension m inim um lar 
orasidagi m asofa 4 m m b o ’lsa, p ona sirtlari orasidagi burchak aniqlansin.
16. Ikkita yassi parallel shisha plastinka orasiga plastinkalam ing tutash chizig’iga 
parallel v a undan 
75 m m m asofada ju d a ingichka sim cha q o ’yilgan. Q aytgan 
y o ru g ’likda (X= 0,5 m km ) plastinkada interferension y o ’llar k o ’rinadi. A gar 30 
m m m asofada 
16 ta yorug y o ’l sanalsa, sim cha k o ’ndalang kesim ining diam etri 
aniqlansin.
46

---

17. Ikki kogerent yo ru g ’lik m anbalari ( A. = 0,5mkm) orasidagi m asofa 0,1mm. 
Interferension m anzaraning o ’rta qism ida interferension m aksim um lar orasidagi 
m asofa 1 sm g a te n g . M anbalardan ekrangacha b o ’lgan masofani toping.
18. A gar m anbadan tushayotgan yo ru g ’likning to ’lqin uzunligi A b o ’lsa, sindirish 
k o ’rsatkichi n va sindirish burchagi \|/ b o ’lgan biprizma xosil qilgan interferension 
y o ’llar soni N ni toping. Y O rug’lik m anbaidan biprizm agacha b o ’lgan m asofa a , 
biprizm adan ekrangacha esa b.
19. Ikki kogerent yo ru g ’lik 
( X = 480nm) ekranda interferension m anzara xosil 
qiladi. N urlardan birining y o ’liga yupqa kvars plastinkasi (n =1,16 ) 
joylashtirilganda interferension m anzara n = 69 y o ’lga siljiydi. Plastinka qalinligi 
d ni toping.
20. Sindirish k o ’rsatkichi n =1,5 b o ’lgan yupqa parda to ’lqin uzunligi A.=600nm 
b o ’lgan tarqoq yo ru g ’lik bilan yoritiladi. Pardaning minimal qalinligi qanday 
b o ’lganda interferension y o ’llar y o ’qoladi.
21. YAssi sh a ffo f shisha (n = l,5 ) sirti ustida 0,396 mkm qalinlikdagi yupqa parda 
(n = l ,4) xosil qilingan. Pardaga 30° burchak ostida oq yorug’lik tushirilsa, u qanday 
rangda k o ’rinadi.
22. Sirtga o ’tkazilgan norm alga nisbatan 60° burchak ostida kuzatganda qaytgan 
y o ru g ’lik spektrida to ’lqin uzunligi A=0,589mkm 
b o ’lgan ancha kuchaygan sariq 
chiziq k o ’rinsa, suv yuzasidagi moy qatlam ining qalinligi qanchaga teng b o ’ladi.
23. T o ’lqin uzunligi A= 500nm b o ’lgan yorug’lik uchun 10-tartibli interferension 
m aksim um ni kuzatish uchun sindirish k o ’rsatkichi n = l,6 b o ’lgan plastinkaning 
qalinligi qanday oraliqda o ’zgarishi mumkin.
24. Ikkita kogereng nurlar manbai oq yo ru g ’lik chiqarmoqda. M anbalardan 0,50 
m m asofadagi ekranda xosil b o ’ladigan interferensiya m anzarasi 
nnmani 
nfodalaydi? E kran yana 0,50 m m asofaga surilsa, interferensiya qanday o ’zgaradi?
25. Ikkita interferensiyalashuvchi m onoxrom atik yorug’lik nurlarining y o ’l farqi A/4 
ga teng. T ebranishlam ing faza farqini aniqlang.
47

---