A. M. Karabayev Qurilishda metrologiya va standartlashtirish

Qoniqish 
 Talablar

---

114 
ma’lumotlarni va axborotlarni tahlil etishga asoslanadi. SMT faoliyatiga taalluqli 
qarorlarni qabul qilish uchun bu darajada faktlar va ma’lumotlar qo’llaniladi. 
Bunda ma’lumotlar manbalari bo’lib auditlar, to’g’rilovchi amallar, jarayonlar 
faoliyati, buyurtmachilarni shikoyatlarini tahlillari natijalari, shuningdek boshqa 
manbalar hisoblanadi. Tahlilda qanoatlanganlik darajasi va SMT samaradorligini 
oshirish uchun qo’llanilishi mumkin bo’lgan ma’lumotlarga alohida e’tibor 
beriladi. 
8. 
Yetkazib beruvchilar bilan o’zaro manfaatli munosabatlar. 
Tashkilotlar va ularning yetkazib beruvchilari o’zaro bog’liq bo’ladi va o’zaro 
manfaatli munosabatlar ikkala tomonning moddiy boylik yaratish imkoniyatlarini 
oshiradi. 
Mahsulot sifatini boshqarish tizimi o’z tarkibiga inson jamoalarini, 
texnikaviy qurilmalarni, moddiy vositalarni va kuchli axborot oqimini oladi. 
Mahsulot sifatini boshqarish o’zida quyidagi boshqarish davrining umumlashgan 
elementlarini mujassamlashtiradi: 
-oldindan aytib berish va rejalashtirish; 
-ishlarni tashkil qilish; 
-o’zaro muvofiqlashtirish va tartibga solish; 
-faol harakatga keltirish va rag’batlantirish; 
-nazorat, hisob- kitob va tahlil qilish. 
Mahsulot sifatini boshqarish tizimidagi boshqarish jarayonlari 2 guruhga 
bo’linadi: 
- ishlab chiqarish tizimini deyarli yuqori darajaga o’tkazuvchi (mahsulotning 
deyarli yuqori texnikaviy darajasini va sifatini yaratish va o’zlashtirishni 
ta’minlovchi); 
- ishlab chiqarish tizimidagi turqg’unlikni ushlab turish va o’zlashtirilgan 
mahsulot ishlab chiqarilishini rejalashtiruvchi sifat darajasida ta’minlash. 
Mahsulot sifatini boshqarish jarayoni boshqarishning umumiy nazariyasiga 
binoan quyidagi ishlardan tashkil topadi: 
- boshqarish rejasini ishlab chiqish; 

---

115 
- mahsulot sifatini oshirishni rejalashtirish; 
- mahsulot sifatiga ta’sir etuvchi har qanday ob’yekt (buyum, jarayon)ning 
holati haqida axborotlar olish va tahlil qilish; 
-sifatni boshqarish bo’yicha qaror qabul qilish va ob’yektga ta’sir etish 
usulini tayyorlash; 
-ta’sir etadigan, boshqaruvchi ko’rsatmalar berish; 
-ta’sir etadigan, boshqaruvchi ko’rsatmalar berish natijasida ob’yektdagi 
sifatning o’zgarishi haqidagi axborotni olish va tahlil qilish. 
Dastavval, bunday axborot yuqorida aytilganidek, marketing, sotuv bozorini 
aniqlash va uni o’rganish bo’limining xodimlari tomonidan olinadi. Bunda shu 
mahsulotga nisbatan bozordagi ehtiyoj va xalqning shu mahsulotga munosabati 
inobatga olinadi. Bunday ma’lumotlar esa shu sohadagi ilmiy-tadqiqot va 
loyihalash-konstruktorlik ishlarini oldindan aytib berish hamda ishlab chiqarish 
hajmini va mahsulotning sifat darajasini rejalashtirish uchun asos bo’ladi. 
Mahsulotni ishlab chiqarish uchun shunga o’xshash buyumlarning sifatini 
hamda ularni ishlab chiqarish usullari ishlatilishi va ta’mirlanishini tavsiflovchi 
axborot kerak. 
Bu ma’lumotlar qaror qabul qilish uchun asos hisoblanib, qaror qabul qilishi 
natijasida boshqaruvchi idoraga o’zining muayyan boshqaruvchilik ta’sirini 
o’tkazadi. Bu ta’sir mahsulotning har qanday bosqichiga- ishlab chiqishga, 
ishlatilishiga ta’lluqlidir. 
Katta 
korxonalarda 
mahsulot 
sifatini 
boshqarish 
sohasiida 
avtomatlashtirilgan tizimlar yaratilgan. EHM yordamida mehnat va mahsulot sifati 
haqidagi ma’lumotlarga hamda me’yoriy hujjatlarga nisbatan hisob kitobiga, 
mahsulot ishlab chiqarishdagi yaroqsizlikni hisob-kitobiga va tahliliga, mahsulotni 
ishlatilishidagi va boshqa bosqichlardagi uni sifat tahliliga ishlov beradi. 
Hamma boshqaruvchi tizimlarga umumiylik belgilari bo’lib – sifat 
darajasiga topshiriq; bu topshiriqni yaratish va uni amalga oshirish; vaqti- vaqti 
bilan sifat holatini rejalashtirilganiga nisbatan bajralishini qiyoslash; har qanday 
og’ishlar bo’lgan taqdirda o’zgartirishlar kirgazish hisoblanadi. 

---

116 
Mahsulot ishlab chiqarilishida, ayniqsa yangi mahsulot bilan bog’liq bo’lsa, 
turli xil muammolar paydo bo’ladi. Bu va shunga o’xshash muammolarni tezkorlik 
bilan hal qilishda mahsulot sifatini boshqarish tizimlari va uni boshqaruvchi 
idoralari hal qiluvchi vazifani bajaradi. 
Mahsulot sifatini oshirishda standartlashtirish faoliyatining roli kattadir, 
chunki har qanday texnologik jarayonlarni bir me’yorda ishlashi, ularni har bir 
bosqichida me’yoriy hujjatlarning bajralishiga qanchalik rioya qilinishi, jamoaning 
mehnat va texnologik intizomi hal qiluvchi rol o’ynaydi. 
Vazifa sifatli mahsulot ishlab chiqarish, uni sifatini turg’unlashtirish, 
yangiliklarni tinmay joriy qilish, yangi bozorlarni izlab topish va uni o’rganish- 
bularning 
hammasi 
mahsulotni 
dunyo 
bozoriga 
olib 
chiqishga, 
uni 
raqobatbardoshlilik qobiliyatini oshirishga va korxonaning iqtisodiy faoliyatini 
yaxshilashga imkon beradi, demak korxona o’z navbatida sifatli mahsulot ishlab 
chiqarishga kafolat oladi.