A. M. Mannonov n. A. Abdullayev r. R. Rashidov

43 Bumes A. Cabul: personal narrative journey to, and residence in that city, 
in the years 1836-38. - Philadelphia: Carey and Hart, 1843. 96 p. А.Бёрнснинг 
Афгонистондаги фаолияти хотиралари.
44 Rashidov R. A fg‘onistonda davlatchilik masalasi: tarix va hozirgi zamon. 
Monografiya. - Т.: Navro‘z, 2017. - B. 21.
45 Henty G.A. To Herat and Kabul. A Story o f The First Afghan War. - New 
York: Charles Scribner’s Sons, 1901. - P. 244-250.

---

hamda 12 ming nafardan ortiq xizmatkorlar46 yo‘l davomida 
qo‘zg‘olonchilar va partizanlik harakati ishtirokchilari tomonidan 
qo‘yilgan pistirmalar, doimiy ta ’qib va qo‘qqisdan uyushtirilgan 
hujumlar natijasida butkul qirg‘in qilindi va faqat birgina odam (dok- 
tor Braydon) ro‘y bergan voqealami ingliz m a’murlariga yetkazishi 
uchun tirik qoldirildi. 1842-yil 7-mart kuni qo‘zg‘olonchilar G ‘azna 
shahrini inglizlardan ozod qildilar hamda ulaming Qandahomi 
inglizlardan ozod qilish bo‘yicha harakatlari besamar ketdi. Chun­
ki, ingliz m a’muriyati Hindistondan yangi kuchlami chaqirib o ‘z 
saflarini birmuncha mustahkamlab olgan edi. Kobulda qolgan 
“qo‘g ‘irchoq” 
hukmdor 
Shujoulmulk 
xalq 
qo‘zg‘olonidan 
sarosimaga tushib, qo‘zg‘olon rahbarlari va qabila yetakchilari bo- 
simi bilan bosqinchi ajnabiylarga qarshi “muqaddas urush” e ’lon 
qilishga va’da beradi. Biroq, 1842-yil 5-aprelida Kobuldan chiqib, 
yana inglizlar panohiga qarab qochib ketayotganida qo‘zg‘olonchilar 
tomonidan qo‘lga tushirilib o ‘ldiriladi.
Yuqoridagi muvaffaqiyatsizliklardan so‘ng Buyuk Britaniya 
hukumati Afg‘onistonni ham Hindiston kabi mustamlakaga 
aylantirish uchun mas’ul etib belgilangan Ost-Indiya kompaniyasi 
faoliyatiga norozilik bildiradi. Shu sababli 1842-yil boshida Hin­
diston general-gubematori lavozimini egallab kelgan Oklend o ‘z 
vazifasidan ozod etildi hamda uning o ‘rniga Ellenboro tayinlandi. 
Afg‘onistondagi 
qo‘zg‘olonning 
Hindiston 
hududiga 
ham 
tarqalib ketishidan cho‘chigan Ellenboro inglizlaming Qandahor 
va Jalolobodda qolgan harbiy kuchlariga Hindistonga qaytish 
to‘g ‘risida farmoyish beradi. Shu bilan birga, ingliz kuchlariga 
ortga qaytish chog‘ida qo‘zg‘olonchilardan shafqatsiz o ‘ch olib, 
afg‘on xalqiga nisbatan qirg‘in uyushtirish buym g‘i berildi. 1842- 
yil sentabrida qo‘zg‘olonchilar va qabila yetakchilari orasidagi 
ba’zi kelishmovchiliklar hamda yakka qo‘mondonlikning yo‘qligi 
tufayli inglizlaming Qandahor va Jaloloboddagi harbiy kuchlari 
Kobul va G ‘azna shaharlarini egallaydi. Inglizlar afg‘on xalqidan