A. M. Mannonov n. A. Abdullayev r. R. Rashidov

41 Файз Мухаммад. Сирож ат-таворих. 1-3 жилд. Кобул, 1331-1333 х,й. 
(1 9 1 2 /1 3 - 1914/15).- Б . 143.
42 Kaye J.W. History o f the War in Afghanistan. Third edition. - London: 
WM. H.Allen & Co., 1874. - P. 4 5 5 ^ 5 8 .

---

bo‘ylab ommaviy ravishda xalq qo‘zg‘oloni alangalanib ketadi. 
Bunga ajnabiylaming boshboshdoqliklari, turmush tarzining 
yomonlashuvi, shoh tomonidan ingliz armiyasi ta’minoti uchun 
soliqlaming haddan ziyod oshirilishi, narx-navoning bir necha 
barobarga qimmatlashib ketganligi, shuningdek, 1840-1841-yilgi 
qurg'oqchilik sabab bo ‘ldi.
1841-yilning 2-noyabrida Kobulda ommaviy qo‘zg‘olon 
boshlanadi va poytaxt qo‘zg‘olonchilar qo‘liga o'tadi. Q o‘zg‘olon 
davomida inglizlaming Afg‘onistondagi yuqori lavozimdagi 
m a’muri Iskandar Byorns o‘ldiriladi43. Bu vaqtda qo‘zg‘olonga 
amir Do‘st Muhammadxonning o‘g‘illaridan biri Akbarxon 
boshchilik qila boshlaydi. Butun mamlakatdan poytaxtga yangi 
kuchlar kelib qo zg‘olonchilar saflariga qo‘shila boshlaydi. Afg‘on 
xalqidan bunday shiddatl harakatni kutmagan bosqinchilar butkul 
harakatsiz bo‘lib qoladilar. Shujoulmulk yonida “keng vakolatlarga 
ega vazir” lavozimini egallagan ingliz m a’muri Maknoten qo‘z- 
g‘olonchilar bilan kelishishga harakat qiladi. Bundan maqsad 
vaqtni cho‘zish va Hindistondan yangi ingliz kuchlari kelishini ku- 
tish edi44. Ammo, uning ushbu sa’y-harakatlari samara bermaydi 
va qo‘zg‘olonchilaming talabi bilan 1841-yil 11-dekabrda ingliz 
qo‘shinini afg‘on zaminidan olib chiqib ketish bo‘yicha kelishuv 
imzolanadi. Akbarxon hamda inglizlar rahbari Maknoten o ‘rtasida 
bo‘lib o ‘tgan yakkama-yakka uchrashuv chog‘ida Maknoten 
Akbarxonni oMdirmoqchi bo‘ladi. Biroq Akbarxon chaqqonlik ila 
Maknotenni o'ldiradi45 va shundan so'ng boshsiz qolgan inglizlar 
orasida haqiqiy sarosima boshlanadi.
1842-yil 6-yanvarida Kobuldan chekinib Qandahorga qarab 
yo‘lga chiqqan 4500 nafardan ziyod ingliz askar va zobitlari