A. N. Sam adov I f. n., dotsent

6.4. Internet vositalaridan yangi tovarlar 
ishlab chiqarishda foydalanish
Yangi tovarlar ishlab chiqarish tovar siyosatining muhim y o ‘na- 
lishlaridan biri hisoblanadi. Shu bilan bir paytda, bu eng m urakkab 
ishbilarm onlik jarayonlaridan biri bo'lib, quyidagi bir qator xususi- 
yatlarga ega:
- vaqt o ‘tishi bilan jarayonning borish sharoitlari o ‘zgarishi;
- elektron biznes tufayli bu o ‘zgarishlar tezligining doim iy o ‘sib 
borishi;
- har bir m ahsulot turida o ‘ziga xos xususiyat va talablarning 
m a v ju d ligi;
- m ahsulotni ishlab chiqarishga to ‘g ‘ri yondashilgan taqdirda 
ham uning iste'm olchilar orasida m uvaffaqiyatga erishishi uchun 
kafolatlarning y o ‘qligi.
94

---

Yangi mahsulotni ishlab chiqarish bugungi kunda yangicha sita 
loitlnrga doim iy m oslashib borishni talab qiluvchi tez oV.garuvclian 
sharoitlarda ro ‘y berm oqda. Bu jaray o n n in g sam aradorligini oshi- 
lishda Internet katta foyda keltirishi, m ahsulotni ishlab chiqish ja- 
m yonini sezilarli qisqartirishi va uni korxona m iqyosida zam onaviy 
axborot texnologiyalaridan foydalanish global jarayoniga aylantiri- 
.lii mumkin.
Yangi m ahsulotni ishlab chiqarish jaray on ining asosiy bosqichlari 
va bunda Internetdan foydalanish m um kin b o ‘lgan yo'nalishlarni 
k o 'rib chiqamiz.
Yangi m ahsulotni ishlab chiqarish bosqichlari. M ahsulotni 
ishlab chiqarishdan oldin keluvchi m uhim bosqichda korxonaning 
bozordagi xulq-atvor strategiyasini ishlab chiqish ro ‘y beradi. Bu 
jarayon bozorni sinchiklab segm entlash, m aqsadli iste’m olchilar gu- 
ruhlarini aniqlash, ularning ehtiyojlarini aniqlashtirish va m ahsulot­
ni joylashtirish konsepsiyasini ishlab chiqishni qam rab oladi.
Shu bosqichning o ‘zidayoq iste’m olchilar ehtiyojlarini aniqlash- 
da Internet ju d a katta foyda keltirishi m um kin. O datda, iste’m ol­
chilar m ahsulotdan qanday foydalanayotganligi, uning qaysi xusu­
siyatlari yoki funksiyalarini yaxshilashni istashlari haqida axborot 
olish uchun kom paniyalar fokus guruhlaridan foydalanadi. Iste'm ol- 
chilarning istak-xohishlari va shikoyatlarini aniqlash uchun ular o ‘z 
sotuvchilari va dilerlar tarm oqlari bilan m aslahatlashishi mumkin. 
Elektron aloqa vositalarini q o 'llash bu jarayonlarni ancha tezlashtir- 
ish va ularni o ‘tkazish tannarxini pasaytirishga im kon beradi.
M azkur bosqich yakunlangandan so ‘ng firm a bevosita yangi 
m ahsulotni ishlab chiqarishga o ‘tishga tayyor boMadi. Bu jarayon, 
shuningdek, innovatsiya jarayoni ham deb nom lanib, olti bosqichni 
qam rab oladi:
- yangi tovarlar haqida g ‘oyalar izlash;
- g ‘oyalam i tanlab olish;
- yangi tovar g ‘oyasini tijoratlashtirishni iqtisodiy tahlil qilish;
95

---

- tovarni ishlab chiqarish;
- tovarni bozor sharoitlarida sinab k o ‘rish;
- tovarni bozorga chiqarish va joriy qilish.
Har qanday g ‘oya ko'rsatilgan bosqichlarning har biridan o ‘ta 
oladi deb aytish qiyin, albatta. Tadqiqotlarning ko'rsatishicha, bu 
y o ‘lning oxirigacha kam dan kam g ‘oyalargina yetib boradi. Yangi 
m ahsulotni ishlab chiqish haqidagi adabiyotlar tahlili shuni k o ‘rsa- 
tadiki, tijorat m uvaffaqiyatiga dastlab ta k lif qilingan g ‘oyalarning 
1 foizdan ham kam i erishadi, biroq bu y o ‘lning oxirigacha yetib bor- 
ganlar orasida tijorat nuqtayi nazaridan 60 foizi m uvaffaqiyatli h i­
soblanadi. Tabiiyki, k o ‘plab g ‘oyalar birinchi bosqichdayoq puchga 
chiqadi, buni nisbatan kam xarajatlar bilan am alga oshirish m um kin, 
biroq bu holatlarda loyihachilar noaniqlik darajasining yuqoriligi 
sababli asoslangan qaror qabul qilishda qiyinchilikka uchraydilar. 
Faqat kam sonli g ‘oyalargina barcha bosqichlardan muvaffaqqiyatli 
o ‘tadi.
Internet va boshqa axborot texnologiyalari quyidagi y o ‘nalishlar- 
da innovatsiya jarayoniga katta hissa qo‘sha oladi:
- eng istiqbolli variantlarni tanlab olish va aniqlangan xatolarni 
bartaraf qilish - m ahsulotni tayyorlashda bu m ahsulot bozorda ta k lif 
etish bosqichiga yaqinlashgan sari uning xarajatlari tez o ‘sadi. Shu- 
ning uchun yangi tovar ishlab chiqaruvchilar oldida turgan m uhim
m aqsad bu tovarlarning eng istiqbollilarini tanlash ham da uni ishlab 
chiqarish va bozorga chiqarish uchun jud a katta m ablag‘ sarflangun- 
cha aniqlangan xatolarni bartaraf etish hisoblanadi;
- kom paniyaning barcha b o ‘linmalari o ‘rtasida samarali aloqa 
o ‘m atish - har qanday kom paniya yangi mahsulotni ishlab chiqa- 
rishda bu jarayonni universalroq qilish va tashkilotda ichki axborot 
alm ashinishni tezlashtirish uchun Internet im koniyatlaridan foyda- 
lanishi mum kin. Internetning im koniyatlari Yer sharining turli 
nuqtalarida b o ‘lgan holda axborot alm ashinishi m um kin b o ig a n
ishchi guruhlarini shakllantirishga imkon beradi. B u esa bozor ho-
96

---

Inti, m ijozlar, m ahsulotlarning o ‘ziga xos xislatlari haqida axborot 
nlm ashinishni tashkil qilishga yordam beradi.
K eltirilgan im koniyatlardan foydalanishning asosiy natijasi yangi 
m ahsulotni ishlab chiqarish jarayonining tezlashuvi b o ‘lishi lozim. 
Ilunga erishishning m uhim ligi yangi m ahsulotni bozorga chiqarish 
vaqti bilan uning foydaliligi o ‘rtasidagi b og‘liqlik bilan izohlanadi. 
Tndqiqot natijalari 6.3-rasm da aks ettirilgan b o ‘lib, unda elektronika 
m ahsulotlari bozoridagi yangi m ahsulot keltiruvchi foyda hajm ining 
o ‘z tovarini ta k lif qilish m uddatining raqobatchilarga nisbatan ertal- 
igiga b o g ‘liqligi k o ‘rsatilgan.
B ozorda yangi m ahsulotni raqobatchilarga nisbatan olti oy ol- 
dinroq taqdim etishi m um kin b o ‘lgan kom paniya bu vaqt ustunligini 
o ‘rtacha foyda m iqdoridan uch baravar katta b o ‘lgan doim iy foyda- 
ga aylantirish im koniga ega b o ‘ladi.
Raqobatchilarga nisbatan 
foyda hajmi
6.4-rasm.