A. N. Sam adov I f. n., dotsent

Nazoral savollari:
1. Brending deganda nimani tushunasiz?
2. Brend nima?
3. Brendni joylashtirish qanday amalga oshiriladi?
4. Savdo markasini joylashtirish jarayoni nimadan iborat?
5. Rebrending deganda nimani tushunasiz?
6. Innovatsion marketingda brendingni qo'llashning qanday usullari mav­
ju d ?
7. 
Brendingning asosiy obyektlari bo ‘lib nimalar hisoblanadi?
8. O ‘z brendini yaratayotgan har qanday korxonaning asosiy iqtisodiy maq- 
sadi nimadan iborat?
9. Maqsadli auditoriyani segmentlash deganda nimani tushunasiz?
10. Brendni shakllantirish mexanizmi qanday ishlab chiqiladi?

---

VI BO B
IN T E R N E T M A R K E T IN G N IN G K O N S E P S U A L  
S T R A T E G IK R IV O J L A N IS H J I H A T L A R I - IN N O V A T S IO N  
M A R K E T IN G N IN G T A R K IB IY Q IS M I S IF A T ID A
6.1. Innovatsiyalarni boshqarishda Internet 
texnologiyalarining o ‘rni va roli
Jam iyat va iqtisodiyot rivojlanishining zam onaviy bosqichi alohi­
da ishlab chiqarish-xo‘jalik subyektlari uchun ham . butun iqtisodiyot 
uchun ham eng yangi axborot va kom m unikatsiya texnologiyalari­
ning aham iyati ja d al o ‘sishi bilan tavsiflanadi. Bu, birinchi navbatda, 
postindustrial jam iy atg a o ‘tilishi va yangi axborot iqtisodiyotining 
shakllanishi bilan b o g ‘liq. G loballashuvning tayanch infratuzilm a- 
sini ja h o n axborot tarm o g ‘i b o ‘lmish internet tashkil qiladi. Bozor- 
dagi m arketing tadqiqotlari bosqichida korxonalarda innovatsi­
yalarni boshqarishda Internet texnologiyalarining jo riy qilinishi 
zam onaviy firm alarga innovatsiyalar yaratish uchun g ‘oyalar izlab 
topishda sezilarli yordam k o ‘rsatadi.
Internet texnologiyalar paydo b o ‘lishi bilan innovatsiyalarni 
boshqarishda ro ‘y bergan asosiy o ‘zgarishlar qatoriga quyidagilarni 
kiritish m um kin:
-
« k o ‘pga bir» a n ’anaviy m odelidan intem etda am alga oshiri- 
layotgan « k o 'p g a k o ‘p» ko ‘p yo'nalish li kom m unikatsiya m odeliga 
o ‘tish, y a ’ni firm a axborotlarini iste’m olchilarga bir tom onlam a uza- 
tishdan real vaqt rejim ida korxonalam ing iste ’m olchilar bilan ikki 
tom onlam a o ‘zaro aloqalarga o ‘tilishi;
81

---

- to ‘g ‘ridan to ‘g ‘ri sotuvni am alga oshirish y o ‘li bilan innovatsi­
yalarni taqsimlashning uzun va k o ‘p pog'onali kanallarini alm ash- 
tirish va ularning funksiyalari vositachilarning biron-bir m ahsulot­
ga egalik huquqini olm asdan turib tarm oqda oldi-sotdi bitim larini 
am alga oshirishda har tom onlam a axborot bilan q o ‘llab-quvvatlash- 
ga borib taqaladigan yangi axborot vositachilari paydo b o ‘lishiga 
borib taqaladi;
- omm aviy iste’m olchiga y o ‘nalganlikdan innovatsion sohada 
yakka tartibdagi taklif shakllantirishga o ‘tilishi, shuningdek, ular- 
dan bir qismi ham raqamli, ham jism oniy shaklda boUishi m um kin 
b o ‘lgan yangi elektron tovarlar paydo b o ‘lishi;
- moslashuvchan narx strategiyalaridan foydalanish, shuningdek, 
narx shakllanishiga yakka tartibdagi yondashuvni am alga oshirish 
ustuvorligi.
Internet texnologiyalar zam onaviy firm alarga innovatsiyalar 
yaratish uchun g'o yalar izlab topishda katta yordam ko'rsatishi 
m u m k in .
Internet orqali g ‘oyalar izlashda birinchi boshlang‘ich m aydoncha 
iste’m olchilar hisoblanadi. U larning ehtiyojlarini m ijozlar o ‘rtasida 
so ‘rovlar o ‘tkazish, chat va forum lar yordam ida guruh m uhokam a- 
lari, firm alam ing elektron m anzillariga kelib tushadigan xatlar vosi- 
tasida kuzatib borish mum kin. O nlayn sokrovlar iste’m olchilarning 
didi, xohish-istaklari va hokazolarni aniqlash m aqsadida o ‘tkaziladi. 
Iste’m olchilar qiziqishlarini aniqlashning eng samarali usuli sayt- 
ning u yoki bu sahifalariga tash rif buyurishlarni hisob-kitob qilish 
hisoblanadi.
Serverga buyurilgan tashriflar statistikasini tahlil qilish im ­
koniyatlari Internet texnologiyalarining eng samarali vositalaridan 
biri hisoblanadi. Respondentlarning faol ishtiokini talab qiladigan 
so ‘rovlar o ‘tkazishdan farqli ravishda, statistika tahlili tashrif buyu- 
ruvchilarni faol harakatlarga jalb qilmagan holda qim matli axborot 
to ‘plashga imkon beradi. K o ‘plab internet kom paniyalar kom paniya
82

---

saytiga tashriflar b o ‘yicha statistik m a ’lum otlar to 'p lash im koniya- 
tini beradi, bu m a ’lum otlar ta sh rif buyuruvchilar soni, tashrifchilar- 
ning takroriy kirishlari soni, om m aviylik v a tashrifchining sahifada 
boMish vaqti, tashrifchining geografik jo y lash u v i, u foydalanadigan 
dasturiy ta ’m inot va brauzer, kun davom idagi tashriflar statistikasini 
o ‘z ichiga oladi. Shunday qilib, iste’m olchilarning javoblari firm aga 
qaysi g ‘oya varianti k o ‘proq ja lb etuvchanlik kuchiga ega ekanligini 
aniqlashga yordam beradi.
Internet texnologiyalarni am alga oshirish sam aradorligi quyidagi 
om illar bilan asoslanadi:
- m ablag4lam ing sezilarli darajada tejalishi;
- real vaqt rejim ida ishlash;
- interaktivlik;
- global ishtirok;
- m aqsadli doiraga qaratilganlik;
- internet orqali sotuvni am alga oshirish im koniyati;
- m ehnat xarajatlari kam ayishi;
- bir vaqtning o 'z id a k o ‘p sonli m ijozlarga xizm at k o ‘rsatilishi;
- raqobat m uhitini tahlil qilishning soddalashtirilishi.
T arm oqda ishlashning yuqorida k o ‘rsatilgan afzalliklaridan tash-
qari, shuni ham ta ’kidlash jo izki, Internet yangi tovarning bozorga 
chiqish vaqtini qisqartiradi va kom paniyalam ing bozor sharoitlariga 
m oslashish jarayonini tezlashtiradi.
Internet texnologiyalardan foydalanish korxonalam ing faoliyat 
k o ‘rsatish sam aradorligini sezilarli darajada oshirishga olib keladi, 
bunda aytib o ‘tilgan ta ’sir bir vaqtning o ‘zida bir nechta y o ‘nalish 
b o ‘yicha ro ‘y beradi. K orxonalam ing ish sam aradorligini oshirish 
om illari, shuningdek, Internet texnologiyalarining m illiy iqtisodi- 
y otga ta ’sir etish jarayoni quyidagi rasm da aks ettirilgan.
B undan tashqari, eng yangi axborot texnologiyalarining ulkan rol 
o ‘ynashiga qaram ay, elektron m arketing a n ’anaviy m arketing o ‘rni- 
ni bosm asdan, uni faqat to ‘ldirib turadi, shu tariqa m arketing faoli-
83

---

yati majmuyini kengaytiradi, y a ’ni am aliyotda integratsiyalangan 
yondashuv qo'llaniladi. Shu boisdan korxonalarga elektron m arke­
ting va an ’anaviy m arketingning eng optimal u y g ‘unlashuvini topish 
m uam m osi mavjud.
6.1-rasm.